رسانه قطبنما: «در صنعت گردشگری ما رویا می‌فروشیم. سفر جریان سرگرمی و حال خوب آدم‌هاست و سرگرم‌کردن مردم و دادن حال خوب به آن‌ها، واقعا کار سختی است. ما باید یاد بگیریم خاطره و تجربه خوب بسازیم و آن را در اختیار مخاطب قرار دهیم. این موضوع برگ برنده کسب‌وکارهایی است که در حوزه ارائه خدمات و به‌خصوص، در صنعت گردشگری فعالیت می‌کنند»؛ این را اشکان بروج، مدیرعامل رسانه قطبنما در رویداد صبانه می‌گوید.
دورهمی صبحانه کاری مجموعه صباویژن که به صَبانِه نیز معروف است، یک رویداد ماهانه برای هم‌نشینی مدیران و متخصصان حوزه‌های مختلف با یکدیگر و اشتراک‌گذاری تجربه‌ها، چالش‌ها و دستاوردها در حوزه کاری‌شان است.
ویدیوی کامل ارائه اشکان بروج در صبحانه صباویژن، با عنوان «پرسه در صنعت رویافروشی، بالن آرزوها در صنعت سفر» را ببینید:
فایل این ارائه را نیز می‌توانید از اینجا دانلود کنید.
بالن آرزوها در صنعت سفر
اشکان بروج در این نشست، با اشاره به اینکه صنعت گردشگری و هتلداری در ایران تحت تاثیر متغیرهای متعددی مثل اقتصاد، سیاست، قوانین و غیره قرار دارد، این صنعت را به بالنی زیبا تشبیه کرد که در عین زیبایی بسیار متزلزل و تغییرپذیر است و به‌عبارتی «زِ فوتی به عرش و زِ کَشکی به فرش!»
به‌طور مثال صنعت گردشگری و هتلداری با امضای برجام چنان رونقی را تجربه کرد که نظیر نداشت؛ اما در بحبوحه بحران کرونا، صنعت سفر اولین صنعتی بود که از این بحران تاثیر پذیرفت و متحمل خسارات فراوانی شد و آخرین صنعتی بود که توانست از زیر سایه بحران کرونا خارج شود؛ بنابراین، سرعت تغییرات در صنعت گردشگری بسیار زیاد است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه امروزه سفر به بخشی از سبد خانوار ایرانی اضافه شده و خیلی‌ها به سفر می‌روند، حتی اگر تور نخرند یا از پلتفرم‌ها رزرو نکنند، گفت: «همین مسئله سبب شده تا بسیاری اینطور تصور کنند که کارآفرینی در گردشگری آسان است. این در حالی است که اگرچه ورود به صنعت گردشگری و هتلداری آسان به نظر می‌رسد اما ادامه مسیر در آن سخت است و موفقیت در آن بدون داشتن دو فاکتور مهم، یعنی صبر و علاقه، تقریبا غیرممکن خواهد بود.»
این فعال گردشگری تصریح کرد: «کسب‌وکارهای زیادی را دیده‌ام که با سرمایه‌های هنگفت وارد این حوزه شده‌اند اما چون فقط به‌دنبال درآمدزایی بوده و عاشق این حوزه نبودند، زمین خوردند. در صنعت گردشگری و هتلداری باید حتما مهمان‌نواز و عاشق این حرفه باشید. اگر یک اقامتگاه بوم‌گردی یا یک راهنمای تور، از فعالیت در این حوزه راضی است، به این دلیل است که عاشق این حوزه است و خوب می‌داند چطور مهمان‌نوازی کند. از سوی دیگر، گردشگری صنعتی دیر بازده و نیازمند سرمایه‌گذاری بلندمدت است و نمی‌توان بلافاصله به‌سودآوری رسید؛ بنابراین باید صبور بود.»
بروج در ادامه با اشاره به اینکه غرق‌شدن در کلیشه‌های موجود در حوزه گردشگری مثل اقامتگاه بوم‌گردی، تور داخلی و خارجی، فروش بلیط و غیره، سبب شده تا در بن‌بست کلیشه‌ها گیر بیفتیم و از فرصت‌های گسترده و مشاغل متنوع این صنعت عقب بمانیم، افزود: «امروزه بیش از ۲۵۰ سبک جدید گردشگری مثل آرامستان‌گردی، گردشگری فیلم، گردشگری سیاه، و غیره در دنیا وجود دارد اما در ایران به آن‌ها پرداخته نمی‌شود؛ چرا که در بن‌بست کلیشه‌ها گیر افتاده‌ایم و به‌اعتقاد من، تنها راه‌حل گذر از این بن‌بست، افزایش دانش نسبت به حوزه سفر است.»
با این‌همه به‌گفته این مشاور و مدرس بازاریابی و توسعه دیجیتال گردشگری، برخی از انواع سبک‌های جدید گردشگری، مثل گردشگری فیلم (Film Tourism) در ایران نیز اجرا شده است. برگزاری تور لوکیشن‌گردی فیلم «شهرزاد» در شهرک سینمایی غزالی یا تور بازدید از لوکیشن‌های فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» در شهرهای رشت و انزلی، تنها برخی از تورهای گردشگری فیلم است که اتفاقا گردشگران نیز از آن به‌خوبی استقبال کرده‌اند و این نشان می‌دهد تمایل زیادی به کشف تجربه‌های جدید دارند.
ناآگاهی و سیستم تفکر سنتی و پوسیده
معیوب‌بودن هرم سیستمی گردشگری موضوع دیگری بود که در این نشست به آن پرداخته شد: «در همه‌جای دنیا مرسوم است که نهادهای بالادستی تصمیم می‌گیرند و اجرای آن را به نهادهای پایین‌دستی واگذار می‌کنند. اما در ایران این روند معکوس است؛ این یعنی، نهادهای پایین‌دستی تصمیم می‌گیرند و جریانی را آغاز می‌کنند و تازه نهادهای بالادستی متوجه وجود چنین موضوعاتی می‌شوند و انتظار دارند نهادهای جزء، به آن‌ها بگویند باید چکار کنند!»
به‌عقیده بروج، ناآگاهی و تفکر سنتی و پوسیده نهادهای بالادستی گردشگری در ایران، از دلایل اصلی کندی سرعت رشد کسب‌وکارهای این حوزه است. او در این‌باره توضیح داد: «برای درک این موضوع، کافی است برای دریافت مجوز ثبت یک استارتاپ گردشگری به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مراجعه کنید. پاسخی که دریافت خواهید کرد این است که دو انتخاب دارید؛ اگر بلیط می‌فروشید مجوز «بند الف» و اگر تور می‌فروشید باید مجوز «بند ب» بگیرید. اما اگر قرار است کاری غیر از این دو حالت انجام دهید باید ببینیم چه‌کاری می‌توانیم برای شما انجام دهیم. به‌عبارتی اصلا مجوزی برای شما وجود ندارد!»
این فعال گردشگری، در ادامه به مشکلات متعدد حقوقی در زمینه صدور مجوز که بر سر راه کسب‌وکارهای این حوزه قرار دارد نیز اشاره کرد و گفت: «تصور کنید برای من که در زمینه بازاریابی و مشاوره کسب‌وکارهای گردشگری فعالیت دارم، مجوزی وجود ندارد و نمی‌توانم هیچ مجوزی بگیرم. این نشان می‌دهد سیستم فعلی تا چه اندازه معیوب و قدیمی است. در چنین شرایطی، کسب‌وکارها ترجیح می‌دهند تا مسیر دیگری را انتخاب کنند یا اینکه به صورت چراغ‌خاموش فعالیت خود را شروع کنند و بعد از اینکه وزارتخانه متوجه حضور آن‌ها شد، تازه در حلقه معیوب دریافت مجوز می‌افتند.»
اهمیت شبکه‌سازی در گردشگری
بروج در ادامه به کسب‌وکارهای گردشگری توصیه کرد تا شبکه‌سازی را در این صنعت جدی بگیرند و از اهمیت شبکه‌سازی به‌عنوان روشی برای «خواندن دست مافیا گردشگری» یاد کرد: «گردشگری هم مثل هر صنعت دیگری مافیا و گروه‌های مختلفی دارد؛ باید بلد باشیم چطور سردسته این گروه ها را پیدا کنیم و وارد بازی آن‌ها شویم. باید بلد باشید چطور با آدم‌ها قهوه بخورید! این همان لابی‌گری است که علم روز سیاست دنیا است.»
چالش‌های مهم صنعت گردشگری: از فصلی‌بودن تا کمبود نیروی کار
مدیرعامل رسانه قطبنما، اساسی‌ترین چالش حوزه گردشگری را فصلی بودن و سوددهی مقطعی با وجود هزینه ثابت بالا دانست و از آگاهی و انعطاف‌پذیری محیطی به عنوان راه حل آن نام برد: «صنایع دیگر مثل ماشین، بیمه و غیره فصلی نیستند و در تمام فصول سال تقاضا دارند؛ اما گردشگری فصلی است. هر مقصدی را که نگاه کنید در تابستان یا در تعطیلاتی مثل نوروز، عید فطر یا تعطیلات خرداد شلوغ است؛ اما این تقاضا در فصل پاییز و زمستان کاهش می‌یابد و دوباره از فصل بهار کم‌کم شروع به افزایش می‌کند. به‌همین خاطر، باید انعطاف‌پذیری محیطی داشته باشیم و بلد باشیم چطور با این موج تقاضا همراهی و برای آن برنامه‌ریزی کنیم. علاوه بر فصلی بودن، گردشگری هر لحظه در معرض یک عامل تاثیرگذار خارجی مثل تکنولوژی، سیاست، قوانین و غیره است و همین تغییرات نیز باعث می‌شود که بازاریابی گردشگری یکی از سخت‌ترین شاخه‌های بازاریابی باشد.»
کمبود نیروی کار آموزش‌دیده و به‌روز در همه سطوح، مهاجرت گسترده نیروی کار متخصص گردشگری، عدم توجه به نقش مهم تولید محتوا و بازاریابی دیجیتال گردشگری، کیفیت بسیار پایین محتواهای تولید شده و کم‌کاری در این حوزه، از دیگر چالش‌های اصلی صنعت گردشگری و هتلداری بود که بروج از آن‌ها نام برد.
به‌گفته مدیرعامل رسانه قطبنما، با توجه به تقاضای موجود برای نیروی کار متخصص در این حوزه، صنعت گردشگری یکی از بهترین حوزه‌ها برای اشتغال‌زایی است و فرصت‌های شغلی زیادی دارد و تنها راه‌حل تربیت نیروی مورد نیاز این صنعت، آموزش است.
این مشاور و مدرس بازاریابی و توسعه دیجیتال گردشگری در این‌باره افزود: «با وجود تعداد بالای دانش‌آموختگان این حوزه، در حال حاضر با قحطی نیروی کار از سطوح مبتدی تا متخصص روبه‌رو هستیم. اغلب این افراد یا مهاجرت کرده‌اند یا نمی‌توانند با چالش‌های این صنعت کنار بیایند و حوزه کاری خود را تغییر داده‌اند. به‌عقیده من، تنها راه مقابله با این شرایط، آموزش این افراد است.»
نقش مهم بازاریابی محتوایی و دیجیتال در توسعه گردشگری
وضعیت نامناسب تولید محتوا در حوزه گردشگری دیگر دغدغه‌ای بود که این مشاور کسب‌وکارهای گردشگری به آن پرداخت. به‌گفته بروج، وضعیت محتوای فارسی در حوزه گردشگری بسیار نامناسب و پر از محتوای تکراری است اما اوضاع در محتوای انگلیسی یا دیگر زبان‌ها به‌مراتب بدتر است: «فرض کنید شرایط در داخل کشور مناسب است و می‌خواهید گردشگران را به ایران دعوت کنید. در تمام دنیا وقتی گردشگری می‌خواهد به مقصدی سفر کند، ابتدا جستجو می‌کند. حالا کافی است به‌انگلیسی در گوگل جستجو کنید Why Iran (چرا ایران). حجم محتوای سیاه به‌نمایش درآمده از ایران غیر قابل تصور است و اولین تصویری که مسافر می‌بیند جنگ، تروریسم و غیره و در یک کلام گردشگری سیاه است! بنابراین، دیگر کسی حتی فکر نمی‌کند که بخواهد به ایران سفر کند.»
به‌گفته این فعال گردشگری، در سال‌های اخیر فعالیت‌هایی در حوزه بازاریابی و سئو گردشگری انجام شده اما کافی نیست؛ چرا که قدرت رسانه‌های خارجی بسیار بیشتر است و رسانه های داخلی در زمینه بازاریابی دیجیتال و بازاریابی محتوایی در گردشگری بسیار ضعیف عمل می‌کنند.
نوآوری و تمرکز، برگ برنده کسب‌وکارهای گردشگری
بروج با اشاره به اینکه خلاقیت، نوآوری و تکنولوژی برگ برنده کسب‌وکارهای گردشگری آینده است، لازمه موفقیت کسب‌وکارهای آینده این حوزه را تمرکز و متخصص‌شدن در یک یا چند زمینه برشمرد: «تصور کنید یک لامپ ۲۰۰ واتی را در یک اتاق روشن کنید، همه آن‌هایی که در اتاق هستند بهره اندکی از این نور خواهند برد. اما اگر همین ۲۰۰ وات را متمرکز کنید، به یک اشعه لیزر قوی خواهید رسید که می‌تواند الماس را ببرد؛ این همان قانون لیزر یا همان قانون تمرکز است که می‌تواند برگ برنده کسب‌وکارها باشد. حتی اگر در سبد کالای خود، چندین کالای مختلف برای عرضه به مسافر دارید، روی یک یا چند شاخه عمیق و متخصص شوید؛ چرا که همین کالا مثل لیزر قدرتمند می‌شود و کار را به‌پیش می‌برد.»
مدیرعامل قطبنما در این زمینه مثالی هم زد: «پادکست آوایار که اولین راهنمای گردشگری صوتی سفر در کشور است، نمونه‌ای از همین قانون نوآوری و تمرکز است. این کسب‌وکار گردشگری، ابتدا روی دستگاه موبایل شروع به کار کرد و به‌تازگی اپلیکیشن خود را نیز راه‌اندازی کرده و موفق شد نظر کسب‌وکارهای بزرگ‌تر این حوزه، مثل پلتفرم علی‌بابا را جلب کند.»
روندهای آینده صنعت گردشگری و هتلداری
اشکان بروج در ادامه با اشاره به اینکه سبک سفر در سراسر جهان در حال تغییر است و در حال گذر از سفرهای جاذبه‌محور به سمت سفرهای تجربه‌محور هستیم، به معرفی روندهای آینده صنعت گردشگری پرداخت. به گفته او، این روندها عبارتند از:
- سفرهای انفرادی بیشتر و طولانی‌تر
- توجه به سفر با نسل‌های متفاوت
- تجربه جایگزین جاذبه
- ماجراجویی و اکوتوریسم
- سفر برای تندرستی
- سفرهای Bleisure
- استیکیشن (Staycation)
- قدرت انتخاب بیشتر توسط مسافر (شخصی‌سازی سفر)
- فوران تکنولوژی در تمام فرآیندهای سفر (اتومیشن تا متاورس)
- تمرکز بر شبکه‌های اجتماعی و دیجیتال مارکتینگ
- تمرکز بر موبایل
- گردشگری پایدار و سفرهای پاک
به‌گفته این فعال گردشگری، امروزه گردشگران به‌جای اینکه تنها به بازدید از جاذبه‌های گردشگری مثل میدان نقش جهان یا تخت‌جمشید بسنده کنند، به‌دنبال تجربه‌های متفاوت‌تری هستند. بروج این موضوع را با مثالی از گردشگری غذا تشریح و به علاقه زیاد گردشگران خارجی به کسب چنین تجربه‌هایی اشاره کرد: «در گردشگری غذا یا خوراک، گردشگران خارجی با یک سرآشپز به بازار می‌روند و به‌طور مثال، هر آنچه برای تهیه باقلا قاتق نیاز دارند از بازار محلی خریداری می‌کنند و در قالب یک تور از ساعت ۹ تا ۱۵، طرز پخت باقلا قاتق یا رشته خوشکار را یاد می‌گیرند. ۷۰ دلار بابت این تور یک روزه پرداخت می‌کنند و برای آن سرو دست هم می‌شکنند.»
به‌گفته وی تا قبل از کرونا رتبه یک تجربه ایرانگردی، متعلق به استارتاپ گردشگری فود تور (Food Tour) بود که تورهای گردشگری غذایی برگزار می‌کرد.
کرونا و رونق روندهای جدید سفر
رونق گردشگری ماجراجویی و طبیعت‌گردی دیگر روند مهم صنعت گردشگری بود که در این نشست به آن اشاره شد. مدیرعامل رسانه قطبنما با اشاره به‌اینکه شیوع کرونا تاثیر زیادی بر رونق‌گرفتن فعالیت‌ها و تجربیات طبیعت‌محور داشته، گفت: «تا قبل از کرونا مردم از قدم‌زدن در چمنزار می‌ترسیدند اما حالا در شهرهایی مثل بوشهر، گردشگران اعم از کودک و بزرگسال و زن و مرد، با علاقه به‌دنبال تجربه‌های طبیعت‌گردی متفاوتی مثل پدل‌برد سواری روی آب هستند تا خود را به جنگل حرا برسانند.»
به‌گفته وی، علاوه بر رونق طبیعت‌گردی، کرونا سبب به‌وجود آمدن نوع جدید از گردشگری به‌نام Staycation شد که ترکیب دو واژه Stay به‌معنای «اقامت» و Vacation به‌معنای «تعطیلات» است. در Staycation، مسافر به‌جای برنامه‌ریزی برای سفر به شهرها یا کشورهای دوردست، بیشتر به محیط اطراف خود توجه و سعی می‌کند تورهای کوتاه نیم یا یک‌روزه به مناطق نزدیک را تجربه کند. به‌گفته بروج، تورهای کوتاهی مثل قزوین‌گردی یا سمنان‌گردی یا تولد تورهایی مثل مسیرگردی، حاصل تجربیات دوران کرونا است.
او در این‌باره افزود: «در مسیرگردی مقصد اصلا مهم نیست. برای مثال، نیازی نیست حتما به شهرهای شمالی سفر کنید! بر اساس کتاب حاذبه‌های گردشگری جاده هراز، برای دیدن همه جاذبه‌های مسیر جاده هزار، ۲۰ هفته زمان نیاز است؛ بنابراین می‌توانید در یک سفر یک‌روزه از خود مسیر لذت ببرید.»
ترکیب سفرهای تفریحی و کاری، یا همان سفرهای Bleisure که ترکیب دو واژه Business به‌معنای «کار» و Leisure به‌معنای «تفریح» است، از دیگر روندهای سفر محسوب می‌شود که بروج به آن اشاره کرد: «در این شکل از سفر، مسافر پس از انجام کارها و وظایف خود چند روزی را نیز به تفریح و استراحت اختصاص می‌دهد. این سبک سفر در دوران کرونا رونق یافت و به‌نظر می‌رسد در آینده نیز همچنان یکی از روندهای پرقدرت صنعت سفر خواهد بود.»
افزایش سطح فشارهای روانی و اضطراب در زندگی روزمره و تمایل افراد به کاهش سطح استرس و رسیدن به حال خوب با تجربیاتی مثل ماساژ، شن‌درمانی، لجن‌درمانی و غیره در طول سفر، که گردشگری تندرستی نام دارد و زیرمجموعه گردشگری سلامت است، از دیگر روندهای مهم صنعت گردشگری است که به آن اشاره شد.
سفارشی‌سازی در صنعت سفر، روند مهم دیگری بود که بروج در نشست صبانه به آن پرداخت: «همه‌چیز در گردشگری و هتلداری به‌سمت شخصی‌سازی (Personalisation) و سفارشی‌سازی (Customization) پیش می‌رود تا فرد قدرت انتخاب بیشتری داشته باشد و خود بتواند انتخاب کند.»
تکنولوژی برگ برنده آینده صنعت گردشگری
اشکان بروج گریزی هم به تاثیر تکنولوژی بر صنعت گردشگری زد و گفت: «گردشگری جزو نخستین صنایعی بود که وارد متاورس شد و یکی از مشاغل جدید گردشگری در متاورس، راهنمای گردشگری در محیط‌های گردشگری متاورس است.»
مدیر عامل قطبنما با تاکید بر اینکه شبکه‌های اجتماعی و دیجیتال مارکتینگ، برگ برنده آینده کسب‌وکارهای گردشگری در جهان امروز است، افزود: «موبایل مهم‌ترین وسیله تاثیرگذار در صنعت سفر است؛ چرا که ذات سفر جابه‌جایی است و در مقایسه با کامپیوترهای رومیزی و لپ‌تاپ‌ها، گوشی‌های تلفن‌همراه راحت‌تر قابل استفاده‌اند.»
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
