رسانه قطبنما: علاقه رو‌زافزون مسافران به طبیعت گردی، بسیاری از آژانس ها و تورگردانان را به برگزاری تورهای طبیعی وا داشته است و هر یک از آنها تلاش می‌کنند تا با ارائه تجربیات منحصر به فرد یا سفر به مناطق بکر و کمتر شناخته شده، مشتریان بیشتری جذب کنند. اما این رقابت باید کورکورانه باشد یا مسئولانه؟ گردشگری مسئولانه باید باشد یا ناپایدار؟
احتمالاً بارها شکایت مردم بومی از برگزاری تورهای انبوه در مناطق حفاظت شده یا آلودگی محیط توسط مسافران در ایام تعطیلات نوروز و سیزده به در و استفاده بیش از حد آنها از منابع طبیعی به گوشتان خورده است. در چنین مواقعی اغلب انگشت اتهام به سوی مسافران نشانه می‌رود؛ اما همه ما از آژانس های مسافرتی گرفته تا تورگردانان و گردشگران، در قبال طبیعت و محیطی که به آن سفر می‌کنیم، مسئول هستیم و نام‌گذاری روز طبیعت بهانه‌ای است تا آگاهانه‌تر و مسئولانه‌تر سفر کنیم.
از این رو، علاوه بر مسافران، آژانسهای مسافرتی و راهنمایان تور نیز موظفند در برگزاری تورهای طبیعت‌گردی به اصول گردشگری پایدار و گردشگری مسئولانه پایبند باشند و با آموزش درست به مسافران، موجب کاهش آسیب‌های جانبی و رشد اقتصادی و فرهنگی منطقه شوند.
اما اصول گردشگری مسئولانه چیست؟ و آژانس های مسافرتی برای کاهش تاثیرات منفی گردشگری بر محیط از چه راهکارهایی می‌توانند استفاده کنند؟
گردشگری مسئولانه چیست؟
گردشگری مسئولانه، نوعی از گردشگری است که علاوه بر کاهش اثرات منفی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، منافع مردم محلی را افزایش میدهد. در گردشگری مسئولانه، تمامی عوامل حاضر در صنعت گردشگری از مسافران گرفته تا دولت، مسئولین و مردم بومی مسئول هستند و همگی باید در عین کاهش ردپای خود در محیط، به نفع جوامع محلی و رشد اقتصادی آنها عمل کنند.
بدین‌ترتیب، آژانس‌ها و تورگردانان فعال در زمینه طبیعت‌گردی می‌توانند با برگزاری سفر‌های مسئولانه، تاثیرات مخرب این سفر‌ها را بر محیط کاهش دهند.
مهم‌ترین اصول گردشگری مسئولانه
مهم‌ترین اصول گردشگری مسئولانه در سفر‌ها که آژانسهای طبیعت‌گردی باید آنها را به کار بگیرند، عبارتند از:
۱. آموزش درباره کاهش ردپای مسافران
یکی از مهم‌ترین اصول گردشگری مسئولانه، کاهش ردپای سفر مسافران است که اغلب توسط آژانس‌ها نادیده گرفته می‌شود. منظور از رد پای سفر، آثاری است که مسافران از خود بر محیط بر جای می‌گذارد؛ از یک ظرف پلاستیکی کوچک به‌‌جا مانده از سیزده بدر گرفته تا قطع شاخ‌وبرگ درختان و تخریب زیستگاه حیوانات.
هر یک از تورهای طبیعی مانند کوه‌نوردی یا پیاده‌روی در جنگل، آداب خاص خود را دارد و این وظیفه آژانس‌ها است تا با آموزش درست، مسافران مسئولیت‌پذیری را پرورش دهند. عدم تخریب زیستگاه حیوانات، نچیدن گل‌ها و گیاهان بومی منطقه و استفاده از تجهیزات پایدار، تنها برخی از اصولی است که باید به مسافران آموزش داده شود.
۲. انتخاب وسیله نقلیه پاک
وسیله نقلیه یکی از تجهیزاتی است که می‌تواند آلودگی بسیاری را وارد محیط کند. بر اساس تحقیقات موجود، آلودگی و انتشار گاز co2 در سفر با هواپیما حدود ۲۰ برابر بیشتر از سفر با قطار و حدود ۶ برابر بیشتر از سفر با یک اتومبیل کوچک با ظرفیت ۴ نفر است.
از طرف دیگر، ورود برخی از وسایل نقلیه پرسروصدا و سنگین به مناطق طبیعی، موجب آزار و اذیت حیوانات و مردم بومی منطقه می‌شود و آسیب جدی بر محیط وارد می‌کند. در نتیجه انتخاب وسیله نقلیه مناسب و پاک یکی از وظایف اولیه آژانس‌ها برای کاهش آلودگی در محیط است.
۳. عدم برگزاری تورهای انبوه در مناطق بکر
هر ساله تورهای متنوعی در مناطق طبیعی برگزار می‌شود؛ از تورهای طبیعت‌گردی اولسبلنگاه گرفته تا جزیره هرمز. اما مشکل دقیقاً از آنجایی شروع می‌شود که تعداد گردشگران ورودی از ظرفیت یک منطقه فراتر می‌رود و به‌اصطلاح پدیده «اور توریسم (Over Tourism)» شکل بگیرد؛ نکته‌ای که بسیاری از تورگردانان و آژانسهای مسافرتی به آن بی‌توجه هستند و تنها برای کسب درآمد بیشتر یا عقب‌نماندن از سایر رقبا به مناطق توریستی طبیعی هجوم می‌آوردند. این اقدام نه‌تنها باعث تخریب محیط‌زیست و زیستگاه حیوانات منطقه شده، بلکه با افزایش قیمت مسکن، آب، حمل‌ونقل و دیگر خدمات، معیشت و زندگی مردم محلی را نیز تحت تاثیر قرار میدهد.
همچنین، هجوم بی‌رویه مسافران به جنگل‌ها سرسبز شمال یا سواحل جنوب در ایام تعطیلات به‌خصوص سیزده به در و رعایت‌نکردن اصول اولیه طبیعت‌گردی، همیشه با اعتراض گسترده مردمان بومی منطقه همراه بوده است.
۴. اصلاح الگوی مصرف مسافران
مصرف‌گرایی، یکی از مخرب‌ترین عادات انسان‌ها در زندگی است که به‌شدت بر محیط اطراف آنها تاثیر می‌گذارد؛ تا جایی که بسیاری از فعالان محیط‌زیست و گردشگری با برگزاری کمپین‌های سفر مسئولانه به‌دنبال افزایش آگاهی انسان‌ها و تشویق آنها به ایجاد تغییرات مثبت در محیط هستند.
در همین راستا، آژانسهای مسافرتی می‌توانند از طریق همکاری با برند‌ها و خدمات سازگار با محیط‌زیست با کمترین آلودگی محیطی، اهمیت محافظت از محیط‌زیست را به مسافران خود بیاموزند.
صرفه‌جویی در مصرف آب و منابع طبیعی، پرهیز از تولید زباله و خودداری از ایجاد آلودگی صوتی، استفاده مجدد از تجهیزات، حمل‌ونقل با وسیله نقلیه عمومی و پاک‌تر، حمل وسایل شخصی مانند لیوان و عدم استفاده از ظروف پلاستیکی، از نکات مهمی است که مسافران باید در سفر‌های خود رعایت کنند.
۵. استفاده از خدمات محلی
تشویق مسافران به صرف ناهار در یک رستوران بومی یا اقامت در یک اقامتگاه بومگردی و استفاده از محصولات محلی منطقه، از نمونه کارهایی است که می‌توان در راستای حمایت از مشاغل محلی و کمک به رشد اقتصاد منطقه انجام داد.
اگر از کسانی هستید که تورهای محلی و طبیعت‌گردی برگزار می‌کنید، به مسافران خود توصیه کنید تا به‌جای حمل مواد غذایی از خانه، با خرید محصولات و تولیدات بومی از مشاغل محلی حمایت کنند.
در عین حال، به آنها تاکید کنید تا از تجارت غیرقانونی پرندگان یا اراضی طبیعی با سودجویان محلی بپرهیزند.
۶. پرهیز از انجام فعالیت‌های گردشگری زیان‌بار
در کنار آرامش حاصل از طبیعت گردی، بسیاری از افراد به‌دنبال کسب تجربیات هیجان‌انگیز و جذاب هستند. برگزاری تورهای موتور سواری، سافاری و صخره‌نوردی در مناطق حفاظت شده یا فیل سواری در تورهای حیاتوحش و نزدیک‌شدن به محل زندگی حیوانات وحشی، اگرچه مشتریان و درآمد بسیاری برای آژانس‌ها و تورگردانان خواهد داشت؛ اما خسارت‌های جبران‌ناپذیری به حیاتوحش و زیست‌بوم آنها وارد می‌کند.
به‌عنوان یک آژانس مسافرتی فعال در زمینه طبیعت گردی، هرگز نباید مسئولیت خود را در قبال حفاظت از محیط فراموش کنید.
بدین‌ترتیب آژانسهای مسافرتی به‌عنوان یکی از فعالان صنعت گردشگری که به‌طور مستقیم با مسافران در ارتباط هستند، مسئولیت بزرگی در برابر ارتقای فرهنگ طبیعت گردی در جامعه دارند؛ هدفی که با ترویج گردشگری مسئولانه و آموزش اصول اساسی آن، تحقق خواهد یافت.
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
در ایران کجا بریم طبیعت گردی؟ معرفی بهترین مقاصد طبیعت در ایران
