رسانه قطبنما: تصور کنید وارد مقصد جدیدی شده‌اید که تاکنون به آن سفر نکرده‌اید؛ چه چیزی ممکن است در نگاه اول توجه شما را جلب کند؟ این روزها گردشگران به خلاقیت در مقاصد سفر اهمیت می‌دهند؛ موضوعی که با کلید واژه «گردشگری خلاق» شناخته می‌شود.
اگر شما جزو این دسته از افراد باشید، شاید بخواهید این بار ارتباط نزدیک‌تری با مقصد سفر خود برقرار کنید، فرهنگ و آداب و رسوم آن را بیاموزید، با مردم محلی بیشتر آشنا شوید و به نوعی «مقصد خود را زندگی کنید». اگر به انجام این‌گونه فعالیت‌های جدید در سفرهای خود علاقه‌مندید و دوست دارید خلاقیت های مقصد گردشگری را کشف کنید، احتمالا باید از طرفداران «گردشگری خلاق» باشید.
گردشگری خلاق نوعی از گردشگری است که با تجربیات اصیل و بومی در سفر سر و کار دارد و با هنجارهای معمول گردشگری متفاوت است. گردشگری خلاق شکل جدیدی از گردشگری به حساب می‌آید که ظرفیت بسیاری برای تغییر مدل‌های فعلی گردشگری و ایجاد تجربیات جدید دارد و به توسعه اجتماعی و فرهنگی و رشد اقتصاد محلی کمک می‌کند.
۲۱ آوریل ۲۰۲۲ مصادف با اول اردیبهشت ۱۴۰۱، «روز جهانی خلاقیت و نوآوری» است که توسط سازمان ملل متحد نام‌گذاری شده تا آگاهی مردم جهان درباره اهمیت خلاقیت و نوآوری برای پیشبرد اهداف توسعه پایدار را افزایش دهد.
به بهانه این روز، نگاهی حرفه‌ای‌تر به مفهوم گردشگری خلاق خواهیم داشت تا درک بهتری از آن پیدا کنیم.
گردشگری خلاق چیست؟
گردشگران امروز هر چقدر که هوشیارتر شوند، بیشتر به اشکال جدید گردشگری جذب خواهند شد. این روزها دیگر سفرهای همیشگی مانند گذراندن تعطیلات در طبیعت و یا بازدید از بناهای فرهنگی گردشگران را راضی نمی‌کند، بلکه آن‌ها به‌دنبال تجربه‌هایی فراتر هستند. این تقاضای جدید، اشکال جدیدی از گردشگری را خلق می‌کند و «گردشگری خلاق» یکی از آن اشکال است.
مفهوم گردشگری خلاق در دهه ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ شکل گرفت. سازمان جهانی یونسکو، گردشگری خلاق را به عنوان نوعی از گردشگری تعریف کرده که گردشگر را به‌سمت یک تجربه معتبر، همراه با یادگیری مشارکتی هنر، میراث فرهنگی، یا ویژگی‌های خاص یک مکان هدایت می‌کند.
در واقع، گردشگری خلاق به شما این فرصت را می‌دهد که در جریان یک سفر، در فعالیت‌های گوناگون مقصد مانند ساخت صنایع دستی، آشپزی و دیگر فعالیت‌های خلاقانه مشارکت داشته باشید. این باعث خواهد شد که گردشگر در سفر، امکان یادگیری مهارت‌های جدید را داشته باشد و پیوند نزدیکی میان او و جامعه میزبان، مردم محلی و میراث فرهنگی پدید آید.
طبق تعریف یونسکو، گردشگری خلاق نسل جدیدی از اشکال گردشگری است؛ نسل اول گردشگری با عنوان «گردشگری ساحلی» شناخته می‌شد که در آن مردم برای استراحت و تفریح به مقاصد مختلف سفر می‌کردند. نسل دوم، «گردشگری فرهنگی» بود که به سمت موزه‌ها و تورهای فرهنگی گرایش داشت. اما در «گردشگری خلاق» بازدیدکننده در یک سفر خلاق تعامل آموزشی، عاطفی، اجتماعی و مشارکتی بیشتری با مقاصد، فرهنگ و ساکنان آن‌ها دارد.
در حقیقت می‌توان گفت که گردشگری خلاق، نوعی از گردشگری تجربی و آموزشی است که باعث می‌شود شما مانند مردم محلی زندگی کنید، با آن‌ها تعامل داشته باشید، شیوه زندگی آن‌ها را ببینید، در آن مشارکت کنید و یاد بگیرید.
در گردشگری خلاق، مدیران و مسئولان نیز باید نشانه‌های خلاقیت را در مقاصد و کسب و کار خود بشناسند و فرصت‌های جدیدی را برای برآورده کردن علایق گردشگران فراهم کنند.
اهمیت گردشگری خلاق
گردشگری خلاق یکی از راهبردهای مهم برای دستیابی به گردشگری پایدار همراه با مشارکت جوامع محلی است. با افزودن خلاقیت به جاذبه‌های محلی، مسافران می‌توانند از طریق فعالیت‌های عملی، درگیر تجربیات جدیدی شوند و درباره ویژگی منحصربه‌فرد هر مقصد و شخصیت مردم محلی آن بیاموزند.
کارشناسان می‌گویند گردشگری خلاق به حفظ میراث، سنت‌های قدیمی، رونق اقتصادی و ایجاد فرصت‌های کاری جدید برای ساکنان مقاصد کمک می‌کند. علاوه بر آن، گردشگری خلاق موجب ایجاد همکاری و همدلی میان ملیت‌های مختلف می‌شود و در نهایت، باعث خواهد شد که اقتصاد محلی از طریق افزایش درآمد ساکنان بومی، شرکت‌ها و شهرها بهبود یابد.
از سوی دیگر، گردشگری خلاق برای گردشگران نیز اهمیت دارد. در این نوع گردشگری، گردشگران خلاق تنها از اماکن گردشگری دیدن نمی‌کنند، بلکه مهارت‌های جدید می‌آموزند، به تولید صنایع دستی می‌پردازند، در کارگاه‌های مختلف شرکت می‌کنند و در نهایت، ارزش‌ها و فرهنگ مشترکی میان آن‌ها و مردم محلی شکل می‌گیرد.
مزایای گردشگری خلاق
تا اینجا، با گردشگری خلاق و اهمیت آن شدیم؛ اما این نوع گردشگری به صورت مشخص چه مزایایی برای مقاصد و گردشگران دارد؟
گردشگری خلاق،
- به تقاضای جدید مسافرانی که مشتاق کسب تجربه‌های منحصربه‌فرد هستند، پاسخ می‌دهد؛
- به میراث ناملموس مقاصد، بیش از پیش اعتبار می‌بخشد؛
- اثرات مثبتی بر کسب درآمد از زیرساخت‌های فرهنگی می‌گذارد؛
- تنها به مقاصد اصلی گردشگری اختصاص ندارد و در مقاصد کمتر شناخته‌شده نیز قابل پیاده‌سازی است؛
- فرهنگ و سنت‌های مقاصد و مردم محلی را حفظ می‌کند؛
- و مهم‌تر از همه، باعث توانمندسازی جامعه می‌شود.
گردشگر خلاق کیست؟
شاید توضیح دقیقی از ویژگی‌های یک گردشگر خلاق کمی دشوار باشد، چراکه گردشگران خلاق در نوع خود ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. به‌طور کلی، گردشگران خلاق می‌توانند مجرد، متاهل، گروه‌های خانوادگی یا دوستانه باشند. آن‌ها می‌توانند خودشان سفر خود را برنامه‌ریزی کنند یا با تور سفر داشته باشند.
همچنین فعالیت‌های خلاقانه یک گردشگر خلاق می‌تواند آموزشی باشد (شرکت در دوره‌ها و کارگاه‌ها)، یا به خلق یک اثر هنری در همکاری مشترک با هنرمندان محلی بیانجامد و یا با اجرای کنسرت و نمایش همراه باشد.
- مسافری که در یک کلاس آشپزی شرکت می‌کند تا با مردم بومی ملاقات کند یا تجربیات خود را با آن‌ها به اشتراک بگذارد؛
- گروه‌های موسیقی که با هدف برگزاری کنسرت در مقاصد مختلف، سفر می‌کنند؛
- گروهی از رقصندگان، طراحان نقاشی یا عاشقان عکاسی که هدفشان از سفر، تمرین تخصص و هنر خود است؛
- خانواده‌هایی که در طول سفر خود در کلاس‌های مختلف شرکت می‌کنند تا سنت‌های محلی یک مقصد را تجربه کنند؛
و…
به عنوان گردشگران خلاق شناخته می‌شوند.
جایگاه گردشگری خلاق در ایران
ایران پتانسیل بسیاری در زمینه‌های زیست محیطی، تاریخی و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس دارد و همین امر نشان‌دهنده ظرفیت بسیار برای رشد و توسعه گردشگری خلاق است. برخی از شهرها و روستاهای ایران به‌دلیل داشتن بسیاری از ظرفیت‌های فرهنگی، هنری، تاریخی و طبیعی خود به‌عنوان مقاصد گردشگری خلاق در جهان شناخته می‌شوند.
به‌عنوان مثال کرمانشاه به‌عنوان شهر خلاق خوراک، رشت به‌عنوان شهر خلاق در تنوع و سلیقه غذایی (خوراک)، اصفهان و بندر عباس به‌عنوان شهر خلاق صنایع‌دستی و سنندج به‌عنوان شهر خلاق موسیقی، ۵ شهر خلاق ایران در جهان در شبکه شهرهای خلاق یونسکو ثبت شده‌اند.
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
