رسانه قطبنما: گردشگری نجوم مورد علاقه کسانی است که به رصد ستارگان در آسمان شب علاقه دارند؛ بعضی به صورت حرفه‌ای و بعضی دیگر غیرحرفه‌ای ستاره شناسی را دوست دارند و به خاطر همین راهی تور نجومی می‌شوند.
۷ می مصادف با ۱۷ اردیبهشت، روز جهانی نجوم است؛ روزی که دریچه‌ای برای علاقه‌مندان و متخصصان علم نجوم می‌گشاید تا دانش و علاقه خود به ستارگان را با عموم مردم به اشتراک بگذارند.
به بهانه این روز، به گردشگری نجوم خواهیم پرداخت؛ اینکه دقیقا منظور از گردشگری نجوم چیست؟ و چه ابزاری برای گردشگری نجوم لازم داریم؟ تورهای نجوم چه ویژگی هایی دارند و بهترین مقاصد رصد ستارگان در ایران و جهان کجاست؟
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
گردشگری نجوم چیست؟
گردشگری نجوم یا گردشگری نجومی مفهومی از گردشگری است که علم نجوم و عناصر نجومی را در اولویت جاذبه های مقصد قرار می‌دهد. وب‌سایت ScienceDirect، درباره گردشگری نجوم می‌گوید: «گردشگری نجوم یکی از جاذبه‌های بالقوه مقاصد است که برای گردشگران این امکان را فراهم می‌کند در فضای عاری از نورهای مصنوعی، از آسمان تاریک شب لذت ببرند.»
در واقع گردشگری نجوم، سفری است که برای کسب تجربه‌های مرتبط با نجوم انجام می‌شود و این فرصت را به گردشگران می‌دهد که در مقاصدی که آلودگی نوری کمتری دارند، تصویر واضحی از آسمان شب را مشاهده کنند. شرکت در تور رصد ستارگان به شما این فرصت را می‌دهد که آسمان شب را به شیوه‌ای جدید و متفاوت مشاهده کنید و تجربیات نجومی بسیاری مانند تماشای ستاره‌ها، ماه گرفتگی یا خورشید گرفتگی، شفق قطبی، شهاب سنگ و... به دست آورید.
گردشگری نجوم محبوبیت بسیاری میان گردشگران سراسر جهان و البته ایران دارد؛ به‌عنوان مثال، آمارهای پلتفرم اجاره اقامتگاه Airbnb، نشان می‌دهد که در خورشید گرفتگی سال ۲۰۱۷، بیش از ۵۰ هزار مهمان از ۲۶ کشور برای تماشای این خورشید گرفتگی به ایالات متحده سفر کردند. نکته جالب این است که تورهای نجوم برای گردشگرانی که می‌خواهند از گردشگری انبوه فرار کنند و به‌دنبال ارتباط مجدد با طبیعت هستند، گزینه بسیار ایده‌آلی محسوب می‌شود.
برخی از مکان‌های توریستی، شامل دهکده‌های نجوم، رصدخانه‌ها، پارک‌های ملی یا هر مکانی که آلودگی نوری کمتری دارند، به‌عنوان مقاصد گردشگری نجوم شناخته می‌شوند. هنگامی که برای کاوش و مشاهده خورشید گرفتگی، تماشای ستارگان، مشاهده آسمان‌های تاریک و تحقیقات حرفه‌ای نجومی به برخی مقاصد سفر می‌کنید، شما یک گردشگر نجوم یا Astro Tourist هستید.
راهنمای برگزاری تورهای نجوم
گاهی گردشگران می‌خواهند در سفر خود در یک هتل لوکس اقامت کنند، یا جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی مقاصد را ببیند و یا برای داشتن لحظاتی آرامش‌بخش به جنگل، کوه یا دریا پناه می‌برند. ارائه خدمات به مسافری که سفرهای معمول را انتخاب می‌کنند، چالش‌های کمتری دارد، اما افرادی که می‌خواهند تورهای نجوم را تجربه کنند و تصمیم گرفته‌اند به سفری به دل شب تاریک داشته باشند، چه نیازهایی دارند؟ ارائه‌دهندگان خدمات تور نجوم باید به چه نکاتی توجه کنند؟
١. به‌دنبال آسمان‌های صاف باشید
اولین و تنها چیزی که باید برای انتخاب مقاصد گردشگری نجومی به آن توجه کرد این است که به‌دنبال آسمان صاف باشید. به بیان دیگر، مقاصد گردشگری نجوم باید آلودگی نوری کمتری داشته باشند تا گردشگران بتوانند ستاره‌ها و اجرام آسمانی را که بیشتر در دسترس هستند، به‌راحتی تشخیص دهند.
٢. اجازه ورود به موقعیت‌های مکانی را از قبل بررسی کنید
اگر قصد دارید مسافران خود را به یک مرکز رصد ستارگان یا رصدخانه ببرید، چالشی برای دریافت مجوز ورودی وجود نخواهد داشت. اما اگر قصد دارید وارد بیابان یا زمین‌های ناشناس شوید، قوانین مالکیت زمین را در نظر بگیرید و سعی کنید از صاحب زمین یا اداره منابع طبیعی اجازه بگیرید.
٣. وسایل مورد نیاز برای تور نجوم جمع‌آوری کنید
اگر لازم است که گردشگران وسایلی نظیر تلسکوپ یا دوربین دوچشمی به همراه داشته باشند، از قبل به آن‌ها اطلاع دهید. همچنین آژانس های مسافرتی که تورهای رصد ستارگان ارائه می‌دهند، می‌توانند این ابزارها را در اختیار گردشگران قرار دهند و سفر نجومی آن‌ها را آسان‌تر کنند.
۴. تور نجوم را همزمان با رویدادهای نجومی برگزار کنید
برای برگزاری تور نجوم، رویدادهای مهم نجومی را در زمان‌بندی خود در نظر بگیرید؛ به‌عنوان مثال، بارش‌های شهابی جوزایی و برساووشی، ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی از جمله مهم‌ترین رویدادهای سال ۱۴۰۱ هستند که می‌توانید با اجرای تور در این زمان‌های ویژه، تجربه‌های منحصربه‌فردی به مسافران خود هدیه دهید.
۵. از راهنمایان مجرب ستاره شناس کمک بگیرید
دانش و تخصص درباره علم نجوم، زمین‌شناسی، ستاره‌شناسی و... از مهم‌ترین ویژگی‌های راهنمایان تورهای نجوم است. مسافران در گردشگری نجوم، بیش از هر نوع گردشگر دیگری، تشنه دانستن هستند؛ بنابراین، ارائه اطلاعات دقیق و موثق درباره مقاصد گردشگری نجوم برای آن‌ها اهمیت بسیاری دارد که تنها از عهده یک راهنمای متخصص برمی‌آید.
۶. کیفیت سایر خدمات تور را حفظ کنید
تور نجوم نیز مانند هر نوع تور گردشگری دیگری به خدماتی نظیر حمل‌نقل، اقامت، مجوز عکاسی، بیمه، وعده‌های غذایی و... نیاز دارد. پس باید در کنار خدمات تخصصی، خدمات عمومی تور را نیز مورد توجه قرار دهید تا از کیفیت تور کم نشود.
ابزار و اقدامات لازم برای گردشگری نجوم
به تماشای ستاره‌ها علاقه‌مندید اما نمی‌دانید برای سفر نجومی چه چیزهایی باید همراه خود داشته باشید؟ لیستی از ابزار مورد نیاز و اقدامات لازم برای داشتن یک سفر نجومی خوب وجود دارد که در ادامه به بخشی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
١. وسایل مورد نیاز برای یک سفر نجومی
وسایلی که برای گردشگری نجومی به آن‌ها نیاز دارید، کمی با سفرهای معمول فرق دارد:
- نقشه‌های محلی
- دوربین دوچشمی
- سفرنامه
- چراغ قوه هدبند
- لباس‌های گرم و دستکش
- فلاسک نوشیدنی گرم
- نقشه آسمان و فهرست مشاهده
- شارژر برای گوشی‌های هوشمند
- و...
٢. بررسی مقصد گردشگری نجوم
اگر قصد دارید برای سفر نجومی خود به یک مکان نسبتا دور بروید، حتما در نور روز از مقصد خود بازدید کنید؛ موانع رفت‌وآمد در مسیر را بررسی کنید. در وب‌سایت‌هایی نظیر Tographer's Ephemeris می‌توانید موقعیت دقیق طلوع و غروب خورشید را بررسی کنید. همچنین بهتر است ۳۰ دقیقه قبل از غروب خورشید، تلسکوپ خود را تنظیم کنید و آن را با پوشش عدسی بپوشانید.
٣. از اپلیکیشن‌های نجوم غافل نشوید
با نصب برخی از اپلیکیشن‌های رصد ستارگان، می‌توانید گوشی هوشمند خود را به سمت آسمان بگیرید تا صورت‌های فلکی، سیارات و ستارگان را ببینید. اما کدام اپلیکیشن ها کارآمدتر هستند؟
Sky Guide: برنامه‌ای با ویژگی‌هایی منحصربه‌فرد که برای شناسایی ستاره‌ها، سیارات و صورت‌های فلکی طراحی شده است.
SkyView: این برنامه کمک می‌کند تا با چرخاندن گوشی خود به جهت‌های مختلف، ستاره‌های آسمان شب را شناسایی کنید.
Stellarium: برنامه‌ای دقیق و رایگان که به شناسایی ستاره‌ها، صورت های فلکی، سیارات و... کمک می‌کند.
بهترین مقاصد رصد ستارگان در ایران
با وجود آنکه ایران بیابان‌های وسیعی دارد که می‌تواند مقاصد جذابی برای گردشگری نجوم باشند، اما باز هم سفرهای نجومی در ایران نسبتا نادیده گرفته شده است. کویرهای ایران آسمان بسیار صافی دارند که تنها با ستارگان روشن می‌شوند؛ مقاصدی رویایی که تجربه‌ای بینظیر به علاقه‌مندان نجوم و دوستداران آسمان شب هدیه می‌دهد. مقاصد برتر رصد ستارگان در ایران کجاست؟
۱. کویر سه قلعه
کویر سه قلعه یکی از جذاب‌ترین کویرهای شرق ایران است که در خراسان جنوبی واقع شده است. رصدخانه‌ها و آسمان زیبا و پهناور آن، این کویر را به یکی از جذاب‌ترین مقاصد رصد ستارگان در ایران تبدیل کرده. کویر سه قلعه یکی از تاریک‌ترین و پرستاره‌ترین آسمان‌های جهان را دارد. بنابراین، اگر می‌خواهید یه سفر نجومی جذاب در ایران را تجربه کنید، کویر سه قلعه را فراموش نکنید.
۲. کویر مرنجاب
کویر مرنجاب در استان اصفهان، یکی از بهترین سایت‌ها برای کویرنوردی و از بهترین کویرها برای تماشای آسمان شب و ستارگان است. این کویر گزینه مناسبی برای افرادی است که می‌خواهند علاوه بر گردش در کویر، رویدادهای مهم نجومی را نیز رویت کنند.
۳. کویر شهداد
کویر شهداد در استان کرمان و نواحی شمالی کویر لوت می‌تواند یک سفر بینظیر برای ماجراجویان و علاقه‌مندان به رصد ستارگان به ارمغان آورد. شب‌های تاریک آسمان این کویر، منظره‌ای تکرار نشدنی از رقص ستارگان، کهکشان و بارش شهابی را به بازدیدکنندگان هدیه می‌دهد.
۴. کویر مصر
کویر مصر یکی از معروف‌ترین مناطق کویری ایران است که در استان اصفهان واقع شده. شب‌های پرستاره کویر مصر، آن را به یک مقصد همیشگی برای تورهای نجوم و ستاره‌شناسی تبدیل کرده است.
پیشنهاد «رسانه قطبنما»: در ایران کجا بریم طبیعت گردی؟ معرفی بهترین مقاصد طبیعت در ایران
بهترین مقاصد رصد ستارگان در جهان
در جهان نیز برخی از مناطق، مقاصد مناسب‌تری برای سفرهای نجومی با هدف رصد ستارگان هستند؛ از آمریکای شمالی گرفته تا اروپا و آمریکای جنوبی، مقاصد متعددی برای گردشگری نجوم وجود دارد که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. آلاسکا، ایالات متحده آمریکا
اگر می‌خواهید تجربه‌ای منحصربه‌فرد و ماجراجویانه در گردشگری نجومی خود به دست آورید، آلاسکا بهشتی برای شما است. برای رصد بهتر ستارگان در طول ماه‌های سرد زمستانی که آسمان صاف و تاریک است، سفر به فربنکس آلاسکا را فراموش نکنید.
۲. فنلاند
فنلاند مقصدی ایده‌آل هم برای تازه‌کارها و هم برای ستاره‌شناسان حرفه‌ای است. در شب‌های سرد زمستانی طولانی‌مدت فنلاند که حدود ۲۰ ساعت طول می‌کشد، می‌توانید مناظر پر ستاره و حتی اگر خوش‌شانس باشید، شفق قطبی را تماشا کنید.
۳. ایسلند
خواه به‌دنبال دیدن شفق شمالی باشید یا بخواهید خورشید گرفتگی را تماشا کنید، ایسلند مقصدی ایده‌آل برای شما است. با توجه به آنکه این کشور در مدار قطب شمال قرار دارد، یکی از بهترین مقاصد برای تماشای شفق شمالی است.
۴. آلبرتای کانادا
هر سال در ماه اکتبر، علاقه‌مندان به تماشای ستارگان از سراسر جهان به آلبرتای کانادا می‌روند تا یکی از بهترین نمایش‌های ستاره‌ای جهان را در جشنواره آسمان تاریک جاسپر ببینند. پارک ملی جاسپر کانادا با جذابیت‌های طبیعی خود، یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری نجومی کانادا و البته جهان است.
۵. شیلی
شیلی به داشتن صاف‌ترین آسمان در جهان معروف است و همین امر این کشور را به مقصد گردشگری نجومی تبدیل کرده. هر سال، شیلی بیش از ۳۰۰ روز آسمان صاف دارد که شرایط را برای رصد صور فلکی، سیارات و ستارگان فراهم می‌کند. اگر به‌دنبال یکی از بهترین فرصت‌ها برای دیدن ستاره‌ها هستید، سفر به شیلی را از دست ندهید.
۶. نروژ
این روزها بازدید از نروژ برای دیدن شفق قطبی با عنوان نورهای نروژی طرفدار بسیاری پیدا کرده است. فراتر از آن، مسافران برای دیدن خسوف، بارش شهابی و غیره نیز به نروژ سفر می‌کنند.
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
گردشگری مسئولانه و نقش آژانس های طبیعت گردی
