رسانه قطبنما: جهانی که شما می‌خواهید چگونه است؟ سال ۲۰۱۲ میلادی بود که سازمان ملل متحد در «اجلاس جهانی توسعه پایدار ریو+۲۰»، در پاسخ به این سوال تئوری را مطرح کرد که جهان را بعد از انقلاب صنعتی تکان داد: رشد سبز!
تئوری رشد سبز معتقد است که رشد اقتصادی بدون انتشار کربن کاملا ممکن است و جهان چاره‌ای به‌جز حرکت به‌سوی پایداری ندارد! اما چطور می‌توان به‌سمت اقتصاد سبز و رشد سبز حرکت کرد؟ یکی از راه‌های اصلی تحقق رشد سبز، سرمایه‌گذاری سبز است. با وقوع بحران‌های متعدد در چند سال اخیر، به‌ویژه کرونا، توجه به توسعه پایدار اهمیت بیشتری پیدا کرد و سرمایه‌گذاری سبز نیز سیر صعودی به‌خود گرفت؛ اگرچه طبق گزارش سرمایه‌گذاری جهانی ۲۰۲۳ UNCTAD، جهان برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار، اکنون با یک کسری سرمایه‌گذاری ۴ تریلیون دلاری روبه‌رو است!
در این بین صنعت گردشگری، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه اقتصادی جهان و صنعتی که سهم زیادی در آلودگی کربنی دارد، بیش از پیش به اهمیت سرمایه‌گذاری سبز آگاه شده است؛ چرا که بهبود گردشگری و تحقق گردشگری پایدار بدون سرمایه‌گذاری سبز ممکن نیست. در همین راستا، روز جهانی گردشگری ۲۰۲۳ میلادی، به‌نام «گردشگری و سرمایه‌گذاری سبز» (Tourism and Green Investment) نامگذاری شده است.
اما سرمایه‌گذاری سبز چیست و چه اهمیتی در صنعت گردشگری دارد؟ سرمایه‌گذاری سبز چه ابزارها، چالش‌ها و مزایایی دارد؟ مکانیزم‌های سرمایه‌گذاری سبز کدام است؟ در ادامه به همه این سوالات پاسخ خواهیم داد اما پیش از آن در ویدیوی زیر می‌توانید نگاهی کلی به مفهوم سرمایه‌گذاری سبز در صنعت گردشگری و مهمان‌نوازی داشته باشید:
آنچه در این مقاله می‌خوانیم:
سرمایه‌گذاری سبز چیست؟
براساس تعریف شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری Carbon Collective که در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی فعالیت می‌کند، سرمایه‌گذاری سبز به تخصیص منابع مالی به پروژه‌ها یا شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که روی شیوه‌های پایدار، فناوری‌های سازگار با محیط‌زیست و حفاظت از منابع طبیعی تمرکز دارند. هدف از سرمایه‌گذاری سبز حمایت از کسب‌وکارهایی است که به محیط‌زیست کمک کرده و در عین حال برای سرمایه‌گذاران بازدهی مالی دارد.
در سال‌های اخیر با افزایش آگاهی از خطرات تغییرات آب‌وهوایی و تخریب محیط‌زیست و لزوم توسعه پایدار، تقاضا برای سرمایه‌گذاری‌های سبز نیز افزایش یافته است. در این بین دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی با ایجاد چارچوب‌های نظارتی، تعیین اهداف اقلیمی و ارائه مشوق‌های مالی، نقش حیاتی در ترویج سرمایه‌گذاری‌های سبز ایفا می‌کنند؛ به‌طور مثال ابتکاراتی مانند توافقنامه پاریس و اهداف ۱۷ گانه توسعه پایدار سازمان ملل متحد، باعث رشد بیشتر سرمایه گذاری‌های سبز در سراسر جهان شده است.
سرمایه‌گذاری سبز نقش مهمی در گذار به اقتصاد کم‌کربن، مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی و ترویج توسعه پایدار دارد. این نوع سرمایه‌گذاری همچنین پتانسیل ایجاد مشاغل جدید، نوآوری و رشد اقتصادی در بلندمدت را دارد؛ اما سرمایه‌گذاری سبز چه ارتباطی به صنعت گردشگری دارد؟
چرا سرمایه‌گذاری سبز در گردشگری اهمیت دارد؟
طبق گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC)، صنعت گردشگری حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص جهانی را به‌خود اختصاص داده و نقش بسزایی در توسعه اقتصادی جهان دارد؛ از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین صنایعی که نقش بسزایی در تحقق اهداف توسعه پایدار دارد، صنعت گردشگری است. این صنعت پتانسیل زیادی برای تحقق اقتصاد انعطاف‌پذیر، تسریع اقدامات اقلیمی، پایداری بیشتر و ایجاد رفاه در سایه نوآوری و کارآفرینی دارد.
اما این تنها یک روی سکه است؛ طبق گزارش WTTC در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۱۱ درصد از میزان دی‌اکسیدکربن تولید شده در جهان، ناشی از صنعت گردشگری است! سفر مقادیر زیادی گازهای گلخانه‌ای تولید کرده و در عین حال، به کمبود انرژی و آب در مناطق مختلف دامن می‌زند و زندگی افراد بومی را مختل می‌کند. این صنعت همچنین، برای تامین زیرساخت‌های کافی برای بازدیدکنندگان، باید به‌طور مداوم بر ساخت اقامتگاه‌ها و جاذبه‌های جدید نیز سرمایه‌گذاری کند که اغلب منجر به تغییر محیط زیست و در نتیجه تغییر تنوع زیستی آن منطقه می‌شود.
وقوع چند بحران آب‌وهوایی و طبیعی بزرگ در چند سال اخیر نیز سبب شده تا گردشگران نسبت به مفهوم پایداری و حفاظت از محیط‌زیست حساس‌تر شوند؛ تا جایی‌که طبق گزارش پلتفرم جابه‌جایی چمدان Radical Storage، میزان جستجو عبارت «سفر پایدار» (Sustainable Travel) از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۲ میلادی، بیش از ۱۴۲ درصد رشد داشته است. نظرسنجی پلتفرم رزرو سفر Booking.com نیز نشان می‌دهد ۶۱ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند در نحوه سفر خود تجدیدنظر کرده و سعی می‌کنند بیشتر از تاثیرات زیست‌محیطی ناشی از سفرشان آگاه شوند.
اینجا است که مفهوم گردشگری پایدار اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ نوعی از گردشگری که طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری، اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فعلی و آینده خود را به‌طور کامل در نظر گرفته و نیازهای بازدیدکنندگان، صنعت، محیط‌زیست و جوامع میزبان را مورد توجه قرار می‌دهد. گزارش بازار جهانی اکوتوریسم در سال ۲۰۲۳ میلادی (Ecotourism Global Market Report 2023) نیز نشان می‌دهد که بازار گردشگری پایدار ۲۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد و اندازه این بازار تا سال ۲۰۲۷ میلادی به بیش از ۳۳۱ میلیارد دلار خواهد رسید.
حالا به‌گفته کارشناسان، یکی از راه‌های توسعه گردشگری پایدار، سرمایه‌گذاری سبز است. دیگر دوران سرمایه‌گذاری‌های سنتی که تنها هدف آن رشد اقتصادی و بهره‌وری بود، به سر آمده و اکنون زمان بهره‌گیری از راه‌های نوآورانه‌ای همچون سرمایه‌گذاری سبز است که دستیابی به آینده‌ای پایدارتر و سبزتر را امکان‌پذیر می‌کنند. سرمایه‌گذاری سبز راه را برای رسیدن به یک اقتصاد سبز و در یک نگاه کلان رشد سبز، به‌عنوان سدی در برابر آلودگی‌های زیست‌محیطی و ایجاد رشد و رفاه فراگیر، فراهم می‌کند.
اما سرمایه‌گذاری سبز در گردشگری چطور گذار به آینده پاک‌تر، سبزتر و پایدارتر را ممکن می‌کند؟ چه چالش‌هایی بر سر راه این سرمایه‌گذاری وجود دارد؟ ابزارهای سرمایه‌گذاری سبز چیست؟ در ادامه به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
انواع سرمایه‌گذاری سبز
گزارش ۲۰۲۳ میلادی سرمایه‌گذاری جهانی UNCTAD نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۲ میلادی تعداد پروژه‌های سرمایه گذاری سبز ۱۵ درصد افزایش یافته است. کسب‌وکارهای گردشگری با سرمایه گذاری در دارایی‌های سبز، این فرصت را دارند که به آینده‌ای پایدارتر کمک کنند، بازده رقابتی ایجاد کنند و تأثیر مثبتی بر جامعه و محیط‌زیست بگذارند؛ اما انواع سرمایه‌گذاری‌های سبز کدام است؟
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر
- انرژی خورشیدی: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی خورشیدی مثل پنل‌های فتوولتائیک.
- نیروی بادی: تامین مالی، ساخت و بهره‌برداری از نیروگاه‌های بادی.
- نیروگاه‌های برق آبی: سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های برق آبی و پروژه‌های آبی در مقیاس کوچک.
- انرژی زمین گرمایی: تامین مالی اکتشاف، توسعه و بهره‌برداری از انرژی زمین گرمایی.
- انرژی زیست توده: حمایت از تولید و استفاده از زیست توده (Biomass) برای تولید انرژی، از جمله سوخت‌های زیستی و بیوگاز.
سرمایه‌گذاری در بهره‌وری انرژی و صرفه‌جویی
- ساختمان‌های سبز: سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز و مقاوم‌سازی اقامتگاه‌ها و رستوران‌ها، برای بهبود بهره‌وری انرژی و کاهش اثرات زیست محیطی.
- فناوری‌های شبکه هوشمند: تامین مالی توسعه و اجرای سیستم‌های شبکه هوشمند برای بهینه‌سازی توزیع و مصرف انرژی.
- ذخیره‌سازی انرژی: حمایت از توسعه و استقرار فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی، مانند باتری‌ها و ذخیره‌سازی پمپی هیدرو.
سرمایه‌گذاری در کشاورزی و جنگلداری پایدار
- کشاورزی ارگانیک: سرمایه‌گذاری در شیوه‌های کشاورزی که مراقبت از محیط زیست را در اولویت قرار می‌دهند و از آفت‌کش‌ها و کودهای مصنوعی استفاده نمی‌کنند.
- جنگلداری زراعی: تامین مالی سیستم‌های یکپارچه کاربری زمین که درختان را با محصولات زراعی یا تولیدات دامی ترکیب می‌کند تا تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی را افزایش دهد.
- احیای جنگل و جنگل‌کاری: تامین مالی پروژه‌هایی که هدف آن‌ها احیا و گسترش پوشش جنگلی برای جذب کربن و بهبود اکوسیستم است.
سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل پایدار
- وسایل نقلیه الکتریکی: سرمایه‌گذاری در توسعه، تولید و پذیرش وسایل نقلیه الکتریکی و زیرساخت‌های شارژ وسایل نقلیه.
- حمل‌ونقل عمومی: حمایت از گسترش و بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش تراکم ترافیک.
- سوخت‌های جایگزین: تامین مالی توسعه و تجاری‌سازی سوخت‌های جایگزین مانند سوخت‌های زیستی و هیدروژن.
مدیریت زباله و بازیافت
- اقتصاد چرخشی: سرمایه‌گذاری در مشاغلی که استفاده کارآمد از منابع، کاهش ضایعات و بازیافت را ترویج می‌کنند.
- فناوری‌های تبدیل زباله به انرژی: حمایت از توسعه و اجرای فناوری‌هایی که زباله‌ها را به انرژی تبدیل می‌کنند، مانند بیوگاز و سوزاندن زباله.
- کنترل آلودگی: تامین مالی پروژه‌ها و فناوری‌هایی که هدفشان کاهش یا جلوگیری از آلودگی است، مانند سیستم‌های تصفیه هوا و تأسیسات تصفیه آب.
ابزارهای سرمایه‌گذاری سبز
سرمایه‌گذارانی که به سرمایه‌گذاری سبز در کسب‌وکارهای گردشگری علاقه‌مندند، امروزه ابزارهای مالی مختلفی برای سرمایه‌گذاری ایمن پیش رو دارند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- اوراق قرضه سبز: اوراق بدهی صادرشده توسط دولت‌ها، شرکت‌ها یا موسسات مالی برای تامین مالی پروژه‌های سازگار با محیط زیست، مانند انرژی‌های تجدیدپذیر یا حمل‌ونقل پایدار.
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری سبز: صندوق‌های سرمایه‌گذاری که پول چند سرمایه‌گذار را برای سرمایه‌گذاری در مجموعه‌ای متنوع از دارایی‌های سبز، مانند شرکت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و پروژه‌های زیرساختی پایدار جمع‌آوری می‌کنند.
- صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF): صندوق‌های قابل معامله در بورس سبز نوعی ابزار مالی هستند که عملکرد یک شاخص، بخش یا موضوع خاص، از جمله شاخص‌های متمرکز بر سرمایه‌گذاری سبز را دنبال می‌کنند.
- سهام خصوصی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر سبز: شرکت‌های سرمایه‌گذاری سبزی که سرمایه مورد نیاز استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای درگیر با پروژه‌ها یا فناوری‌های سازگار با محیط زیست را فراهم می‌کنند.
- سرمایه‌گذاری تاثیرگذار: در سرمایه‌گذاری تاثیرگذار (Impact Investing)، سرمایه‌گذاری‌ها با هدف ایجاد اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی قابل اندازه‌گیری در کنار بازده مالی انجام می‌شود.
- اعتبار کربن و تعدیل کربن: اعتبار کربن و تعدیل کربن (Carbon Credits and Offsets) به‌معنای ابزارهای مالی برای نشان‌دادن کاهش یا حذف یک تن دی‌اکسیدکربن یا هر نوع گاز گلخانه‌ای دیگر است که می تواند توسط افراد یا سازمان‌ها برای جبران ردپای کربن آن‌ها خریداری شود.
روندها و چالش‌های سرمایه‌گذاری سبز
با وجود مزیت‌های غیرقابل انکار سرمایه‌گذاری‌های سبز، هنوز این بخش با چالش‌های متعددی مانند فقدان معیارهای استاندارد برای تعریف سرمایه‌گذاری سبز، سبزشویی و نیاز به دسترسی به اطلاعات در وجوه گسترده‌تر و همچنین لزوم گزارش‌دهی مواجه است.
منظور از سبزشویی (Greenwashing)، فرآیندی است که طی آن یک سازمان خود را به‌عنوان یک دوستدار محیط‌زیست معرفی می‌کند اما در عمل یا به محیط‌زیست آسیب زده و یا تلاشی برای کاهش تاثیرات زیست‌محیطی خود نمی‌کند.
ریسک‌ها و مزایای سرمایه گذاری سبز
سرمایه‌گذاری سبز نیز همانند همه انواع سرمایه‌گذاری ریسک‌های خود را دارد؛ به ویژه در صنعت گردشگری. اما این ریسک‌ها چه موضوعاتی هستند؟
- ریسک‌های مالی: سرمایه گذاری سبز مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری در معرض نوسانات بازار، تغییرات نرخ بهره و سایر ریسک‌های مالی قرار دارد که می‌تواند بر بازده آن تأثیر بگذارد.
- خطرات زیست‌محیطی: سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها یا شرکت‌هایی با اثرات نامطلوب زیست‌محیطی که ادعای فعالیت‌های سبز را دارند، ممکن است سرمایه‌گذاران را در معرض از دست دادن اعتبار، مجازات‌های قانونی و پیامدهای مالی بلندمدت قرار دهد.
- ریسک‌های نظارتی: تغییر در سیاست‌های دولت، یارانه‌ها یا مقررات ممکن است بر سودآوری سرمایه‌گذاری‌های سبز تأثیر بگذارد و چشم‌انداز بازار را تغییر دهد.
- ریسک‌های بازار: سرمایه‌گذاری‌های سبز ممکن است تحت تأثیر تغییر میزان تقاضا، رقابت و پیشرفت‌های فناوری قرار بگیرند که می‌تواند بر عملکرد آن‌ها تأثیر بگذارد.
- بازدهی بالقوه سرمایه‌گذاری سبز: اگرچه سرمایه‌گذاری سبز نیز مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، ریسک‌های خود را دارد اما می‌تواند بازده رقابتی ایجاد کند و با انتقال جهان به سمت اقتصاد پایدارتر، پتانسیل زیادی برای رشد در بلندمدت دارد.
نقش سرمایه‌گذاری سبز در دستیابی به آینده پایدار
همانطور که پیش از این اشاره شد، سرمایه گذاری سبز در گردشگری و دیگر صنایع، با هدایت سرمایه به سمت پروژه‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، توسعه زیرساخت‌های پایدار و فناوری‌های سازگار با محیط زیست، پتانسیل ایجاد مزایای زیست‌محیطی بلندمدت، مانند کاهش انتشار کربن و افزایش بهره‌وری منابع را دارد.
علاوه بر این، این شکل از سرمایه‌گذاری می‌تواند با ایجاد شغل، تقویت نوآوری و ارتقای انعطاف‌پذیری کسب‌وکارهای گردشگری و جوامع در مواجهه با تغییرات آب‌وهوایی و سایر چالش‌های زیست‌محیطی، به رشد اقتصادی کمک کند. در نهایت، سرمایه گذاری سبز با حمایت از کسب‌وکارها و پروژه‌هایی که مسئولیت حفظ محیط زیست، نقش‌های اجتماعی و رشد اقتصادی بلندمدت را در اولویت قرار می‌دهند، نقش حیاتی در ارتقای توسعه پایدار ایفا می‌کند.
به نظر شما آینده سرمایه‌گذاری سبز در صنعت گردشگری ایران چطور خواهد بود؟
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
