رسانه قطبنما: هفدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تهران در حالی به ایستگاه پایانی خود می‌رسد که نمایشگاه گردشگری سلامت سومین سالی است که در این نمایشگاه حضور دارد.امسال، سالن ۳۸A نمایشگاه بین‌المللی تهران، با فضایی بالغ بر ۱۴۰۰ مترمربع، به‌طور ویژه به گردشگری سلامت اختصاص یافته است. گردشگری سلامت در طی سه سال حضور در نمایشگاه گردشگری، روند روبه‌رشدی داشته است اما امسال برای نخستین‌بار یک سالن مجزا به‌طور کامل به گردشگری سلامت اختصاص داده شد.
به‌گزارش «رسانه قطبنما» در نمایشگاه امسال حدود ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی قطب کشور شامل دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شهید پزشکی، تبریز، کرمانشاه، شیراز، اصفهان، یزد، اهواز، سمنان، بیرجند و غیره، ۷۴ بیمارستان دارای مرکز خدمات بیماران بین‌الملل، ۲۱ سلامتکده و دانشکده طب ایرانی، ۲۰ شرکت گردشگری سلامت و همچنین چندین موسسه تحقیقات پزشکی همانند رویان و مرکز نوآوری سلول‌های بنیادی حضور دارند. همچنین همزمان با بخش نمایشگاهی گردشگری سلامت، امسال شاهد برگزاری «همایش ملی جامع سلامت» هم بودیم.
دیاکو عباسی، دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت، در گفتگو با قطبنما، با اشاره به اینکه نخستین‌بار است رویدادی با این سطح و گستردگی عملی در زمینه گردشگری سلامت در کشور برگزار می‌شود، گفت: «حدود ۹۰ مقاله تخصصی گردشگری سلامت به این همایش ارسال شده بود که از این تعداد ۵۰ مقاله پذیرفته شده است. از بین مقالات پذیرفته شده نیز ۱۴ مقاله در قالب ۶ پنل تخصصی، در روزهای ۲۵ و ۲۶ بهمن ۱۴۰۲، به‌‌صورت سخنرانی ارائه شد؛ در واقع همایش ملی جامع سلامت مکمل علمی و محتوایی نمایشگاه گردشگری سلامت تهران است تا بتواند راهگشای تنگناها و مشکلات گردشگری سلامت در کشور باشد.»
بازار ۴۸۰ میلیارد دلاری گردشگری سلامت جهان
گردشگری سلامت (HealthTourism)، یکی از درآمدزاترین شاخه‌های گردشگری جهانی است که دو شاخه گردشگری پزشکی و گردشگری تندرستی را شامل می‌شود. به‌گفته عباسی، براساس گزارش‌های بین‌المللی، تخمین زده می‌شود حجم بازار گردشگری سلامت جهان، اعم از پزشکی و تندرستی، در سال ۲۰۲۳ میلادی حدود ۴۸۰ میلیارد دلار است.
عباسی می‌افزاید: «کره جنوبی، آلمان، هند، کانادا، تایلند، فیلیپین و ایالات متحده از کشورهای سرآمد در حوزه گردشگری پزشکی هستند. در بخش گردشگری تندرستی نیز مقاصدی مثل ژاپن، چین، ایتالیا و آلمان از مقاصد شناخته‌شده و جزو رقبای ما هستند.» اما جایگاه ایران در این بازار کجا قرار دارد؟
جایگاه ایران در گردشگری سلامت
براساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) که در سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر شده است؛ ایران در بین ۲۰ کشور برتر گردشگری سلامت قرار دارد؛ البته عباسی معتقد است این آمار قدیمی است و اگر امروز این گزارش منتشر شود، ایران قطعا در بین ۱۰ مقصد برتر گردشگری سلامت قرار دارد. به‌گفته وی، در حال حاضر ۲۸۰ بیمارستان کشور اعتباربخشی بین‌المللی دریافت کرده‌اند و ۸۰۰ دفتر خدمات مسافرتی و گردشگری در سطح کشور نیز مجوز خدمات گردشگری سلامت دارند که نسبت به سال ۲۰۱۹ میلادی افزایش یافته است.
عباسی با اشاره به اینکه در بین کشورهای همسایه، در حال حاضر هند و ترکیه از نظر تعداد گردشگران ورودی سلامت از ایران جلوترند، معتقد است ایران در حال حاضر در رتبه سوم گردشگری سلامت آسیا قرار دارد. او تصریح کرد: «بیشتر پلتفرم‌های بین‌المللی که در زمینه گردشگری سلامت گزارش ارائه می‌کنند، اطلاعات دقیقی از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های سلامت ایران ندارند؛ به‌همین دلیل در اغلب این گزارش‌ها ایران در جایگاه حقیقی خود قرار ندارد. مثلا در این گزارش‌ها ایران پایین‌تر از کشورهایی مثل اردن قرار می‌گیرد، در حالی که اردن اصلا قابل مقایسه با ایران نیست و کشورمان ظرفیت‌های بسیار بالاتری دارد.»
با این وجود، به‌گفته دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت، حجم بازار گردشگری سلامت ایران را نمی‌شود به‌راحتی تخمین زد، اما اگر بخواهیم دسته‌بندی کنیم، منطقه خاورمیانه و کشورهای همسایه به عنوان بازار هدف اصلی، حدود ۲۸۰ میلیون نفر جمعیت دارند که اغلب آن‌ها زیرساخت‌های درمانی ضعیفی دارند؛ مثل افغانستان، پاکستان، عراق، عمان و حتی کشورهای حوزه خلیج‌فارس، آذربایجان و ارمنستان.
در سطح بعدی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS)، مثل قزاقستان، قرقیزستان و روسیه، قرار دارند که به‌تازگی به بازار گردشگری سلامت ایران روی آورده‌اند. او می‌افزاید: «الان بیمارانی از اوکراین و عربستان داریم که به‌تازگی برای دریافت خدمات درمانی به ایران مراجعه می‌کنند. همچنین بازاری که ما در بلندمدت به‌دنبال جذب آن‌ها هستیم و بازار بالقوه گردشگری سلامت کشور محسوب می‌شوند، بازارهای کشورهای اروپایی مثل ایتالیا، انگلیس و غیره است.»
به‌گفته عباسی در سال گذشته، ایران میزبان بیمارانی از ۱۶۴ کشور جهان بود که حدود ۱ الی ۱.۲ میلیارد دلار برای ایران ارزآوری داشتند.
ورود ۷۵۰ هزار گردشگر پزشکی به کشور
به‌گفته دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت، از ابتدای سال تا اواسط دی ۱۴۰۲، حدود ۷۵۰ هزار بیمار غیرمقیم برای دریافت خدمات درمانی به ایران مراجعه کرده‌اند که این تعداد ورودی‌ها نسبت به سال قبل رشد داشته است. پیش از این معاون گردشگری کشور نیز از سفر ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار گردشگر خارجی به کشور در ۱۰ ماهه اول ۱۴۰۲ خبر داده بود که با این حساب، سهم گردشگری سلامت از گردشگری ورودی کشور در ۱۰ ماهه ۱۴۰۲ حدود ۱۴ درصد است.
البته وی به رقم دقیق این رشد اشاره نکرد. این بیماران بیشتر برای درمان بیماری‌هایی مثل قلب، پیوند، ناباروری، زیبایی، چشم و غیره به ایران مراجعه می‌کنند.
شهرهای تهران، مشهد، تبریز، شیراز، ارومیه، مازندران، خوزستان، کرمانشاه و اصفهان نیز از مقاصد اصلی گردشگران پزشکی در ایران هستند. توسعه گردشگری تندرستی مثل اسپاها و آب‌درمانی‌ها، با محوریت استان‌هایی مثل اردبیل، مازندران، بوشهر و غیره نیز از دیگر سیاست‌های وزارت میراث فرهنگی و گردشگری برای توسعه گردشگری تندرستی است.
هدف‌گذاری ۶ میلیارد یورویی گردشگری سلامت تا سال ۱۴۰۴
براساس سند برنامه هفتم توسعه، که آخرین بخش از سند چشم‌انداز ۲۰ ساله است، سهم ایران از گردشگری سلامت تا سال ۱۴۰۴ باید سالانه به ۶ میلیارد یورو برسد. رقمی که با توجه به وضعیت فعلی گردشگری کشور دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد؛ با این وجود، عباسی معتقد است دسترسی به این رقم دور از دسترس نیست اما نیازمند توسعه زیرساخت‌ها از جمله توسعه حمل‌ونقل و تقویت مسیرهای پروازی به کشورهای هدف و بالعکس، تسریع دریافت اعتباربخشی‌های بین‌المللی مراکز درمانی کشور و پیشرفت در زمینه پلتفرم‌های رزرو و غیره است.
عباسی می‌گوید: «در حال حاضر ما یک برنامه راهبردی و ساختاری برای گردشگری سلامت داریم که اگر طبق این برنامه پیش برویم، به یکی از کشورهای پیشرو در عرصه گردشگری سلامت تبدیل خواهیم شد.» او می‌افزاید: «برای رسیدن به این هدف، ما برنامه‌های ویژه‌ای برای اعتباربخشی بیمارستان‌ها، بیمه بین‌المللی، توسعه زیرساخت‌های تکنولوژی و تبلیغ ظرفیت‌های پزشکی ایران در کشورهای هدف برای جذب گردشگران سلامت داریم.»
چالشهای گردشگری سلامت در ایران
به باور دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت، بازارسازی و بین‌المللی سازی گردشگری سلامت ایران، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در مسیر توسعه این شاخه گردشگری در کشور است.
- توانمندسازی و آموزش منابع انسانی
- اعتباربخشی‌های بین‌المللی بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و تاسیسات گردشگری سلامت
- پیاده‌سازی کلان‌پروژه‌ها مثل دهکده‌های سلامت
- چالش جذب سرمایه‌گذاران خصوصی
- و تقویت زنجیره رسمی گردشگری سلامت کشور و کمرنگ‌کردن حضور بخش غیررسمی
از دیگر چالش‌هایی است که عباسی آن‌ها را برشمرد و افزود: «بخش رسمی به مراکز و موسساتی اطلاق می‌شود که با مجوز رسمی مشغول به‌کار هستند اما منظور از بخش غیررسمی کلینیک‌ها یا افراد حقیقی و حقوقی است که بدون مجوز بیمار را به داخل کشور می‌آورند. در تلاشیم تا این افراد نیز به حلقه رسمی و مجوزدار گردشگری سلامت کشور بپیوندند.»
مزیت‌های رقابتی گردشگری سلامت ایران
به‌گفته عباسی، هزینه تمام شده خدمات پزشکی در ایران در مقایسه با سایر نقاط جهان بسیار ارزان‌تر و رقابتی است؛ از سوی دیگر اشتراکات تاریخی و فرهنگی با کشورهای همسایه در ایران بسیار بیشتر از رقبایی مثل ترکیه و هند است و باید از این ظرفیت نهایت استفاده را ببریم؛ چرا که این اشتراکات فرهنگی و تاریخی تاثیر زیادی بر جذب گردشگر سلامت دارد.
توانمندی پزشکی و کیفیت بالای خدمات پزشکی و درمانی در کنار جاذبه‌های گردشگری متعدد، آب‌وهوای چهارفصل و موقعیت جغرافیایی ویژه نیز از دیگر مواردی است که به‌گفته دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت، ایران را به مقصدی بسیار ایده‌آل‌تر از کشورهایی مثل هند و ترکیه برای گردشگری سلامت تبدیل می‌کند.
برنامه‌های وزارت گردشگری برای توسعه گردشگری سلامت
عباسی با اشاره به اینکه یکی از برنامه‌های مهم ایران برای بازارسازی در کشورهای هدف، برگزاری تورهای آشناسازی و دعوت از اینفلوئنسرهای خارجی است، گفت: «در همین راستا، اینفلوئنسرها و خبرگزاری‌‌های خارجی از کشورهایی مثل الجزایر، پاکستان و روسیه، قبل از نمایشگاه گردشگری تهران در قالب چند تور از بیمارستان‌ها بازدید کردند.»
به‌گفته عباسی برگزاری این فم‌تورها برای آشناسازی کشورهای هدف با زیرساخت‌های پزشکی ایران در آینده نیز ادامه خواهد یافت. دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت همچنین سایر برنامه‌های ایران برای بازارسازی در کشورهای هدف را این‌چنین برشمرد:
- راه‌اندازی پلتفرم مرکز اطلاع‌رسانی و رتبه‌بندی گردشگری سلامت
- پیاده‌سازی اپلیکیشن راهنمای گردشگری سلامت
- برگزاری رویدادها و نمایشگاه‌های گردشگری سلامت
- حضور پررنگ‌تر در نمایشگاه‌های بین‌المللی
- حضور پررنگ‌تر تاسیسات گردشگری سلامت و مراکز دارای IPD کشور در پلتفرم‌های بین‌المللی
ایران نیز به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری سلامت در خاورمیانه، در چند سال اخیر اقداماتی برای توسعه این شاخه گردشگری انجام داده است. تشکیل شورای راهبری گردشگری سلامت یکی از این اقدامات است که قرار است تسهیل‌گر هماهنگی‌های بین دستگاهی برای رفع چالشهای پیش‌روی گردشگری سلامت باشد. حضور پررنگ‌تر گردشگری سلامت در نمایشگاه گردشگری امسال که میزبان ۱۲ کشور خارجی بود، از دیگر اقداماتی است که باید منتظر ماند تا در بلندمدت تاثیر آن را ببینیم.
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
