رسانه قطبنما: محوطه‌ها و بناهای تاریخی بخشی از میراث فرهنگی و هویت یک کشور هستند که داستان هنر، مهارت و سرگذشت یک سرزمین را برای‌مان بازگو می‌کنند.
تاریخ، هنر و معماری ما با بناهای تاریخی‌مان گره خورده است و به هر کجای ایران که نگاه کنیم، گوشه‌ای از مهارت و هنر ایرانیان را می‌بینیم. از شکوه و عظمت ایران باستان و هنر معماری و ساختمان‌سازی ایرانیان در تخت جمشید گرفته، تا مرور اتفاقات سرنوشت‌ساز دوران قاجار در کاخ گلستان، همگی از گنجینه‌های ملی ما هستند که سالانه گردشگران بسیاری را به خود جلب می‌کنند.
حفاظت و نگهداری از این آثار و معرفی آن‌ها به گردشگران و دوستداران فرهنگ و هنر، باعث توسعه صنعت گردشگری و رونق گردشگری فرهنگی (Cultural Tourism) در کشور نیز می‌شود و به رشد اقتصادی-اجتماعی مقاصد کمک بسیاری خواهد کرد.
نقش تاثیر‌گذار بناهای تاریخی در صنعت گردشگری و نگرانی درباره نابودی آن‌ها در طول زمان موجب شد در تقویم جهانی، روزی به این نام ثبت شود.
درباره روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی
سال ۱۹۸۲ بود که «شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی»، به‌اختصار «ایکوموس» (ICOMOS)، پیشنهاد داد تا روز ۱۸ آوریل به‌عنوان روز جهانی «محوطه‌ها و بناهای تاریخی» (Monuments and Sites) نامگذاری شود. این پیشنهاد یک سال بعد، در بیست‌ودومین کنفرانس عمومی سازمان یونسکو به تصویب رسید. از آن پس ایکوموس هر ساله با اعلام یک شعار جهانی، اعضا، کمیته‌های ملی و بین‌المللی عمومی و کارگروه‌های خود را به گرامی‌داشت بناهای تاریخی در ۱۸ آوریل دعوت می‌کند.
هدف ایکوموس از این کار افزایش آگاهی همگانی درباره از اهمیت میراث فرهنگی بشر و تلاش سازمان‌های مربوطه برای حفاظت از این آثار تاریخی است.
شعار روز بناهای تاریخی ۲۰۲۲
در سالی که توجه همه کشور‌ها به بیست‌وششمین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP26) در گلاسکو معطوف شده و هشدار‌ها درباره سطح گاز‌های گلخانه‌ای در جهان به بالاترین حد خود رسیده، ایکوموس نیز با انتخاب شعار «میراث فرهنگی و اقلیم» (Heritage and Climate) برای روز جهانی بناهای تاریخی در ۱۸ آوریل ۲۰۲۲، به اهمیت حفظ میراث فرهنگی در برابر تغییرات اقلیمی اشاره کرده است.
این شعار در راستای تحقق اهداف ایکوموس در سند «میراث فرهنگی و اضطرار اقلیمی» سال ۲۰۲۰ انتخاب شده و با اشاره به تاثیرات نامطلوب تغییرات اقلیمی بر بناهای تاریخی، به‌دنبال یک اقدام جمعی و فوری برای حفاظت از میراث فرهنگی و دستیابی به راه‌های تاب‌آوری اقلیمی و توسعه پایدار است.
ایکوموس در این راه از همه اعضا خود می‌خواهد تا با اتحاد و همبستگی با یکدیگر، از جوامع آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی با توان مالی کم حمایت کنند و برای دست‌یافتن به «عدالت و برابری اقلیمی» و تحقق «اهداف توسعه پایدار» تلاش کنند.
مهم‌‌ترین موضوعات مورد بحث روز جهانی بناهای تاریخی در آوریل ۲۰۲۲ عبارتند از:
- توانمند‌سازی جوامع آسیب‌دیده ناشی از تغییرات اقلیمی
- راهکارهای کم‌هزینه برای مدیریت بحران در زمینه میراث فرهنگی
- آموزش در مورد مباحث میراث فرهنگی و محیط‌زیست
- عدالت و برابری
- و…
ایکوموس چیست؟
شورای بین‌المللی بناها تاریخی و محوطه‌ها، یک سازمان غیردولتی و مرتبط با «یونسکو» است که با هدف ترویج روش‌ها و تکنیک‌های علمی برای محافظت از دارایی‌های میراث فرهنگی نظیر بناهای تاریخی، شهر‌های باستانی، مناظر فرهنگی و اماکن باستان‌شناسی بنا شده است.
ایده شکل‌گیری این سازمان برای اولین بار در کنفرانس «مرمت بناهای تاریخی» آتن در سال ۱۹۳۱ مطرح و سرانجام پس از گذشت ۳۵ سال، در سال ۱۹۶۵ به‌عنوان سازمان مشاوره‌ای یونسکو در زمینه میراث جهانی، در ورشو تاسیس شد. این سازمان بعد‌ها به اسم «ایکوموس» (ICOMOS) شناخته شد.
امروزه ایکوموس با حضور کارشناسانی نظیر معماران، مورخان، باستان‌شناسان، مورخان هنر، جفرافی‌دانان و مردم‌شناسان و با بیش از ۴۰۰ عضو در ۱۵۱ کشور جهان، ۱۰۴ کمیته ملی و ۲۸ کمیته بین‌المللی، در راستای حفظ میراث فرهنگی در سطح جهانی فعالیت می‌کند.
ارتباط بناهای تاریخی و هویت انسان
انسان‌ها به‌عنوان یک موجود اجتماعی خود را جزئی از یک ملت یا منطقه می‌دانند و میراث فرهنگی و بناهای تاریخی، بخش از هویت اجتماعی و تاریخی مردم یک منطقه و کشور را می‌سازد. همین امر موجب شده تا افراد علاقه بسیاری به حفظ میراث فرهنگی به‌عنوان بخش از هویت فرهنگی و اجتماعی خود داشته باشند.
این امر با ارتقای سطح استاندارد زندگی در هر کشور رابطه مستقیمی دارد؛ به‌طوریکه مردمان کشور‌های فقیر که با کمبود نیاز‌های اولیه مواجه‌اند، توجه کمتری به حفظ میراث فرهنگی دارند؛ اما شهروندان کشور‌های توسعه‌یافته به آثار تاریخی خود، از یک کاخ خرابه گرفته تا کوزه گلی کوچک، به چشم یک ثروت ملی نگاه می‌کنند و در حفظ این آثار و معرفی آن‌ها به جهانیان کوشا هستند.
بناهای تاریخی و توسعه گردشگری
بناهای تاریخی هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ اقتصادی اهمیت بسیار زیادی برای جوامع دارند. تمایل گردشگران برای بازدید از مکان‌های تاریخی و موزه‌ها و آشنایی با فرهنگ و تاریخ مردمان یک سرزمین، باعث تشکیل شاخه جدیدی در گردشگری به نام «گردشگری فرهنگی» (Cultural Tourism) شده است.
گردشگری فرهنگی یکی از مطلوب‌ترین گزینه‌های توسعه مقاصد گردشگری در سراسر جهان است که علاوه بر تقویت هویت‌ها و افزایش درک متقابل فرهنگی، به حفظ میراث و فرهنگ یک منطقه، اشتغال‌زایی برای افراد محلی و رشد اقتصادی- اجتماعی کمک می‌کند.
علاقه گردشگران به فعالیت‌های گردشگری فرهنگی نظیر بازدید از سایت‌ها و بناهای تاریخی، موجب شده تا بسیاری از کشور‌ها با برگزاری رویداد‌ها، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مرتبط با بناهای تاریخی، از حداکثر پتانسیل موجود در این آثار برای جذب گردشگران بین‌المللی استفاده و خود را به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری فرهنگی و بناهای تاریخی معرفی کنند.
بناهای تاریخی ثبت شده ایران در یونسکو
کشور ایران از فوریه سال ۱۹۷۵ به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست و میدان نقش‌جهان، تخت جمشید و چغازنبیل از اولین مکان‌هایی بودند که از سال ۱۹۷۹ به فهرست میراث فرهنگی یونسکو افزوده شدند.
لیست میراث جهانی یونسکو در ایران را در اینجا بخوانید.
آخرین اخبار و مقالات صنعت گردشگری را در «رسانه قطبنما» بخوانید.
