رسانه قطبنما: چندی پیش بود که عمادالدین شیخ الحکمایی، کتیبه‌شناس، خط‌شناس و نسخه‌شناس مشهور کشور در بازدید اتفاقی از مسجد جامع ساوه دست‌خطی منسوب به امام رضا (ع) را کشف کرد. مسئولین و کارشناسان وزارتخانه میراث فرهنگی نیز این دست‌خط را از دیوار مسجد جامع تاریخی و ثبت ملی شده ساوه جدا کرده و به موزه ملی ایران منتقل کردند.
به‌گزارش میراث‌باشی، حال دکتر مصطفی پورعلی، کارشناس میراث فرهنگی، در یادداشتی که در اختیار این رسانه قرار داده، نکاتی را درباره آجرنوشت مورد بحث در مسجد جامع ساوه منتشر کرده است.
بهگفته پورعلی، سنت حكاكی بر روی ديواره‌ها در سيره ائمه اطهار مورد اشاره قرار نگرفته است و اين امر درباب بزرگان و ائمه اطهار جای شک و ترديد دارد؛ به‌طوری که در بين برخی از منابع فقه سنتى، حتی نوشتن آيات بر روی دیوار مساجد دارای سوال و بعضا با اكراه مواجه بوده است، چه رسد به آنكه ائمه اطهار در صدر اسلام خود اين امر را انجام داده باشند، آن هم به قصد يادگاری!
پورعلی افزود: «اينكه گفته شود چون در متن حكاكی شده، لقب خاص و تشريفاتی برای حضرت رضا (ع) در نظر گرفته نشده و اين امر ناظر بر اين باشد كه خود حضرت متن را نوشته باشد جای شک باقی می‌گذارد، چرا كه در صدر اسلام عموما از بكارگيری القاب تشریفاتی پرهيز می‌شده است، تامل در متن مقتل ابی مخنف، مربوط به عاشورا، از قرن دوم، حاکی از آن است كه به‌هيچ عنوان از القاب خاص برای امام حسين(ع) استفاده نشده است. البته اين امر می‌تواند مصداق داشته باشد كه فردی اين عبارت را حكاكی كرده باشد. صيغه "حضر" در عبارت "حضر علی بن موسی" می‌تواند ناظر بر سوم شخص باشد، يعنی كسی روايت حضور امام را در مسجد بيان كرده باشد.»
پورعلی با اشاره به اینکه به‌دليل اهميت جريان سفر امام رضا (ع) به مرو، حتی قدمگاه‌های ايشان در طول تاريخ مورد احترام بوده است، معتقد است حتی اگر حضور ايشان در مسجد ساوه صحت داشته باشد باشد، این امر رويداد غريبی بوده است!
فاطمه داوری، مدیر اداره‌کل حفظ و احیا بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی نیز در این‌باره گفت: «پیرو گمانه‌زنی‌ها و احتمالات مطرح‌شده در خصوص خط‌نوشته دستکند موجود بر یکی از آجرهای شبستان جنوبی مسجد جامع ساوه و اطلاق تاریخ احتمالی آن به سال ۲۰۱ هجری، بررسی‌های اولیه توسط کارشناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی در محل انجام شد. حسب ضرورت انجام مطالعات دقیق تطبیقی و آزمایشگاهی به‌منظور تعیین صحت اصالت تاریخی آجر، خط‌نوشته و انتصاب موضوعی آن توسط نهادهای علمی، هماهنگی و اقدامات لازم برای انتقال موقت اثر به موزه ملی برای فراهم شدن زمینه مطالعات دقیق توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شد.»
بهگفته داوری در این بین برخی واکنش‌ها نسبت به این کشف عجیب بود و با جملاتی همچون دروغ است، برنامه‌ای در نظر هست، و غیره همراه بود. داوری در این باره گفت: «در حوزه میراث فرهنگی باید یادآور شد هر کشفی با حدسیاتی همراه است و معمولا از واژه « منسوب» یعنی نسبت داده شده استفاده می‌شود تا زمانی که صحت و اصل موضوع کامل بررسی شود و هیچ برنامه خاصی پشت کشف یک اثر یا انتقال یک اثری که در کشور دیگر بوده و به ایران بازگشته، نیست. این گونه موارد مباحثی کاملا کارشناسی است و تا پایان آزمایشات و مطالعات علمی با حدسیات گوناگونی از سوی صاحبنظران همراه است و‌گاهی سال‌ها یک موضوع محل بحث علمی است و یا باید در مواردی منتظر بود تا علم به کشفیات جدید‌تری برای تکمیل فرضیات پیشین برسد.»
بهگفته داوری، ممکن است در بررسی یک اثر، باستان‌شناسان، مرمتگران، معماران، تاریخ‌شناسان، خط‌‌شناسان،نسخه‌شناسان، کتیبه‌شناسان، زبان‌شناسان، هنرشناسان، نسب‌شناسان، ایران‌شناسان، کارشناسان موزه‌ای و حتی کارشناسان بین رشته‌ای دیگر حسب موضوع به کمک گرفته شوند.
اخبار میراث‌فرهنگی را در «رسانه قطبنما» بخوانید.
