رسانه قطبنما: مسئله اقامت مسافران یکی از مهمترین مسائلی است که در دوران بهبود سفرها باید به آن توجه کرد. یکی از راهها برای مواجهه با این مسئله، ساخت هتلها و ریزورتهای چند ستاره است؛ موضوعی که برای دولتها و بخش خصوصی فعال در حوزه گردشگری مستلزم سرمایهگذاری کلان، صرف زمان بسیار، قرار گرفتن در مسیر بروکراسی و... است. از این رو، ساخت هتل در کوتاه مدت نمیتواند پاسخگوی افزایش تقاضا در بخش اقامت باشد. در چنین شرایطی، یکی از راههای افزایش ظرفیت و توانایی بخش مهماننوازی و هتلداری برای استقبال از مسافران، استفاده از ظرفیت اقامتگاه های جایگزین و اجاره های کوتاه مدت همچون اقامتگاههای بومگردی، آپارتمانهای مبله، ویلاها و … در کنار هتلها است.
منظور از اقامتگاه های جایگزین یا اجاره کوتاه مدت، آپارتمانهای مبله، ویلاها، اتاق یا هر واحد مسکونی دیگری است که توسط مسافر برای یک مدت کوتاه رزرو میشود. براساس گزارش اخیر WTTC، اقامتگاههای جایگزین علاوه بر تمرکززدایی از هتلها، افزایش توزیع اماکن اقامتی در مقاصد، فراهمکردن امکان اقامت ارزانتر و گزینههای اقامتی متنوعتر، سبب توانمندسازی جامعه نیز میشوند و به مردم کمک میکند تا از خانههای خود برای کسب درآمد اضافی استفاده کنند و سهم بیشتری در گردشگری داشته باشند. شورای جهانی سفر و گردشگری، برای استفاده بهتر از ظرفیت اقامتگاه های جایگزین یا اجاره کوتاه مدت، در گزارشی بهترین شیوههای مدیریت این بخش را منتشر کرده تا به دولتها کمک کند با اتخاذ سیاستها و مقررات هوشمند هم گردشگری را ترویج دهند و هم از جامعه محلی حمایت کنند.
در این گزارش که با همکاری WTTC و AirBnB، پلتفرم جهانی رزرو اقامتگاههای جایگزین در بیش از ۲۲۰ کشور و ۱۰۰ هزار شهر، تهیه شده، به انواع روشهای کاربردی و آسان اشاره شده است که میتواند در مدیریت اقامتگاههای جایگزین مورد استفاده قرار بگیرد. این گزارش نشان میدهد چگونه نهادهای تصمیمگیرنده در شهرهایی همچون کیپتاون، سیاتل، سیدنی و … از اشتراکگذاری دادهها، ثبتنام دیجیتالی، مالیات هوشمند و سرمایهگذاری اجتماعی بلندمدت برای مدیریت و افزایش بهرهوری اقامتگاه های اجاره کوتاه مدت به نفع همه ذینفعان گردشگری استفاده کردهاند.
آنچه در این مقاله میخوانید:
- ثبت نام دیجیتال اقامتگاه های جایگزین
- نمونه های موردی ثبتنام دیجیتالی اقامتگاه های جایگزین
- اشتراکگذاری داده ها در اقامتگاه های جایگزین
- نمونه های موردی به اشتراکگذاری داده های اقامتگاههای جایگزین
- مالیات هوشمند برای اقامتگاه های جایگزین
- نمونه های موردی دریافت مالیات هوشمند از اقامتگاه های جایگزین
- سرمایه گذاری بلندمدت اجتماعی در اقامتگاه های جایگزین
- نمونه های موردی از تاثیر اقامتگاه ها بر توسعه پایدار
ثبت نام دیجیتالی اقامتگاه های جایگزین
براساس گزارش WTTC، نخستین گام در ساماندهی و مدیریت اقامتگاهها، جمعآوری اطلاعات و ثبت آنها است. یکی از بهترین شیوهها برای ثبت اطلاعات اقامتگاهها ثبتنام دیجیتالی است. در حال حاضر، در گوشهوکنار جهان بسیاری از دولتها فرآیند ثبتنام اقامتگاههای جایگزین را با مشارکت پلتفرمهای رزرو اقامتگاه های جایگزین مانند AirBnB دیجیتالی کردهاند و اپراتورها را ملزم میکنند که مشخصات ملک خود در شهر را ثبت کنند.
در هنگام ثبتنام، اطلاعاتی مانند آدرس، نام و شماره تماس مالک یا اپراتور اقامتگاه و آدرس خود اقامتگاه جمعآوری میشود. حالا وقتی این فرایند ثبتنام بهصورت دیجیتالی و ساده و بدون کاغذ بازیهای معمول اداری باشد، اپراتورهای اقامتگاهها را تشویق میکند تا اطلاعات خود را ثبت کنند.
از سوی دیگر با ثبت اطلاعات اقامتگاهها، دولتها نیز میتوانند بر فعالیت این واحدهای اقامتی نظارت کافی داشته و در مورد چگونگی مدیریت و توسعه این صنعت تصمیم بگیرند.
بهطور مثال AirBnB بهعنوان یکی از پلتفرمهای رزرو اقامتگاه برای هماهنگی و حمایت از مقررات و سیاستهای مدیریتی شهرها و مقاصد، مجموعهای از ابزارها از جمله یک سیستم ثبتنام آنلاین ساده را توسعه داده و نگرانیهایی همچون حفاظت از دادهها و امنیت سایبری را نیز حل کرده است.
نمونه های موردی ثبتنام دیجیتالی اقامتگاه های جایگزین
سیدنی، استرالیا
سیدنی، بزرگترین و محبوبترین مقصد گردشگری استرالیا است. این شهر در سالهای اخیر گامهای موثری در زمینه مدیریت اقامتگاه ها و اجارههای کوتاهمدت برداشته است. ژوئن ۲۰۱۸ میلادی بود که دولت استرالیا یک چارچوب قانونی برای مدیریت اقامتگاهها تصویب کرد.
قانون جدید شامل یک پلتفرم برنامهریزی و مدیریت یکپارچه برای تمام اقامتگاهها و همچنین یک منشور اخلاقی برای اعمال در پلتفرمهای اسکان آنلاین، آژانسهای اجاره املاک، واسطهها، اپراتورها و مهمانان بود.
فرآیند ثبتنام در این سیستم که در نوامبر ۲۰۲۱ اجرایی شد، دیجیتالی است و مالکان را ملزم میکند تا برخی گواهینامههای ایمنی مثل گواهی استانداردهای ایمنی آتشسوزی را کسب و تمام پیشنیازهای لازم را رعایت کنند.
هزینه ثبتنام در این سیستم برای سال اول ۶۵ دلار استرالیا است و با پرداخت ۲۵ دلار بهصورت سالانه تمدید میشود.
دولت استرالیا در دسامبر ۲۰۲۰ نیز یک منشور اخلاقی اجباری برای فعالان بخش اقامتگاه ها راهاندازی کرد که مسئولیتها و استانداردهای قانونی را برای همه ذینفعان این صنعت مشخص میکند؛ قوانینی که سبب میشود آسیبها در این صنعت به حداقل برسد.
رالی، کارولینای شمالی
شهر رالی مرکز ایالت کارولینای شمالی در ایالات متحده دیگر مقصدی است که بهخوبی از مزایای بازار اقامتگاه های جایگزین و اجاره کوتاهمدت آگاه است و آن را بهعنوان راهی برای تقویت اقتصاد خود پذیرفته است.
سیستم ثبتنام شهر رالی اقامتگاههای این شهر را ملزم میکند تا ابتدا مجوز ناحیه را از شهر دریافت کنند. بر اساس قوانین این شهر، اقامتگاهها در همه مناطق مسکونی مجاز به فعالیت هستند و محدودیتی در میزان فضایی که میتوانند اجاره دهند، ندارند، اما باید حتما مجوز ناحیه را دریافت کنند.
شهر رالی همچنین اقامتگاه های جایگزین را بهعنوان واحدهای مسکونی ضمیمه (ADU) در نظر گرفته و قوانین اجاره کوتاهمدت را بر اساس «شکایت» در این واحدها اجرا میکند؛ به این معنی که بازرسیهای منظمی از این واحدها صورت نمیگیرد اما در عوض به شکایاتی که دریافت شود رسیدگی خواهد شد؛ قوانینی که کارآمد بودند و ظرف ۶ ماه پس از اجرایی شدن، تنها یک شکایت گزارش شد.
بر اساس تعریف وبسایت «Investopedia» منظور از واحدهای مسکونی ضمیمه یک واحد اقامتی کوچک است که در داخل یا بخشی از ملک اصلی قرار دارد. بهعنوان مثال، یک سوئیت کوچک در زیرزمین یا در حیاط خلوت که میتوان از آن برای اسکان یکی از اعضای خانواده یا کسب درآمد اضافی از طریق اجاره استفاده کرد.
اشتراکگذاری داده ها در اقامتگاه های جایگزین
طبق گزارش مشترک WTTC و AirBnB امروزه دولتها با پلتفرمهای رزرو اقامتگاه و اجاره کوتاه مدت در زمینه جمعآوری دادهها همکاری میکنند تا بتوانند فعالیت اقامتگاهها را رصد و مدیریت کنند.
اتخاذ تصمیمات مبتنی بر داده به دولتها کمک خواهد کرد تا با بینشی درست و روشن و مبتنی بر واقعیت، سیاستهای بازار را تنظیم کنند و همه ذینفعان گردشگری همچون دولت، صاحبان املاک، اپراتورها، گردشگران و … از مزایای اقامتگاههای جایگزین بهرهمند شوند.
اینجا است که اهمیت بهاشتراکگذاری دادهها و نقش مهمی که در حمایت از اتخاذ تصمیمات مبتنی بر داده دولتها دارد، آشکارتر میشود.
هنگامی که دولتها یک سیستم ثبتنام راهاندازی میکنند، اطلاعات املاک و صاحبان آنها را قبل از صدور مجوز فعالیت جمع آوری میکنند. همزمان پلتفرم AirBnB نیز بهراحتی میتواند شناسه ملک و نشانیهای اینترنتی مرتبط با هر شماره ثبت را به اشتراک بگذارد. این ترکیب داده شامل شماره ثبت، شناسه مالکان و آدرس URL، آنچه را که دولتها برای اجرای قوانین و در عین حال حفاظت از حریم خصوصی مصرفکننده به آن نیاز دارند، به آنها میدهد.
AirBnB برای تسهیل اشتراکگذاری این دادهها، بخشی با نام پرتال شهری یا City Portal برای دولتها و شرکای خود ایجاد کرده تا این دادههای حیاتی را به اشتراک بگذارند.
نزدیک به ۲۰۰ دولت و سازمان، اکنون پرتال شهری ویژه خود را در AirBnB راهاندازی کردهاند و بهطور منظم این دادهها را دریافت میکنند.
بهطور مثال از ماه مارس ۲۰۲۲ میلادی، شعبه آماری کمیسیون اتحادیه اروپا (Eurostat)، دادههای رزرو کل پلتفرمهای رزرو اقامتگاه همانند تریپادوایزر، اکسپدیا، AirBnB و Booking در سراسر اروپا را بهصورت فصلی منتشر میکند.
نمونه های موردی به اشتراکگذاری داده های اقامتگاههای جایگزین
سیاتل، واشنگتن
جمعآوری دادهها در سیاتل آمریکا، دولت محلی را قادر ساخته تا چالشهای شدید کمبود مسکن در این شهر را مدیریت کند.
در سال ۲۰۱۷ سیاتل قانونی را تصویب کرد تا موجودی مسکن را کنترل و همزمان، فرصتهای اقتصادی ناشی از اجاره اقامتگاهها و املاک اجارهای را متعادل و در عین حال، سطح عرضه مسکن اجارهای بلندمدت و مقرونبهصرفه را نیز حفظ کند.
بر اساس این مقررات، دریافت مجوز سالانه و گواهی مالیاتی پروانه کسب برای اجاره خانه به مسافران الزامی است. این رویکرد جدید نیازمند جمعآوری دادهها و ابزارهای مدیریتی موثری بود تا مقامات شهری بتوانند فعالیت اقامتگاهها و همچنین میزان استفاده از املاک توسط مسافران را رصد کنند.
در همین راستا، سیاتل از سال ۲۰۱۹ با پلتفرمهای رزرو اقامتگاه مثل AirBnB و Vrbo، برای جمعآوری دادههای ماهانه و فصلی همکاری میکند. همراه با گزارش ماهانه، این پلتفرمها شماره مجوز همه اپراتورها و آدرس الکترونیکی همه املاک را نیز در دسترس مقامات قرار میدهند.
سیاتل یکی از ۱۵ شهر نخست جهان بود که به پرتال شهری AirBnB دسترسی پیدا کرد. این ابزار، سیاتل را قادر میساخت تا فهرست املاک AirBnB را با سیستم ثبت خود مقایسه کند و در صورتیکه ملکی بهصورت غیرقانونی فعالیت میکرد، آن را شناسایی کند. همچنین سابقه فعالیت این املاک در AirBnB دادههایی را در اختیار مقامات قرار میداد که بر اساس آن میتوانستند برای رونق بیشتر این بازار و مدیریت آن، تصمیمات درستی اتخاذ کنند.
کیپ تاون، آفریقای جنوبی
شهر کیپ تاون در سال ۲۰۱۷ با بحران مسکن مقرون به صرفه مواجه بود که همزمان با افزایش فعالیت بازار اقامتگاه های جایگزین و اجاره کوتاه مدت شد. آن زمان، مردم شهر فکر میکردند اجاره کوتاهمدت اقامتگاهها به مسافران سبب کمبود مسکن ارزان قیمت شده است.
اینجا بود که AirBnB و کیپ تاون برای روشنشدن حقیقت، توافقنامهای امضا کردند که شامل به اشتراکگذاری دادهها بود. با دسترسی به این دادهها، شهر کیپ تاون تصویر دقیقتری از موقعیت جغرافیایی و روند اقامت گردشگران داشت و به این نتیجه رسید که فعالیت اقامتگاههای جایگزین عامل اصلی کمبود مسکن مقرونبهصرفه نیست. از آن زمان به بعد، کیپ تاون دیگر هیچ محدودیتی برای فعالیت این اقامتگاه ها در شهر اعمال نکرد و حتی یک گام فراتر رفت و این بازار پر فرصت را برای افزایش قدرت رقابت خود به عنوان یک مرکز گردشگری و فناوری به رسمیت شناخت.
مالیات هوشمند برای اقامتگاه های جایگزین
بازار اقامتگاه های جایگزین و اجاره کوتاهمدت علاوه بر درآمدزایی برای مالکان و تسهیل اقامت برای گردشگران، میتواند برای دولتها یک منبع درآمدی جدید از محل اخذ مالیات باشد.
براساس گزارش WTTC، مالیات اشغال موقت (TOT)، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و مالیات کالا و خدمات (GST) از جمله این درآمدهای مالیاتی است. دولتها از طریق مشارکت با پلتفرمهای اقامتگاه های جایگزین میتوانند جمعآوری اطلاعات، محاسبه و سپس پرداخت مالیات را به این پلتفرمها واگذار کنند، بار لجستیکی آن را نیز از دوش خود بردارند و از این درآمدها برای توسعه زیرساختهای شهری استفاده کنند.
نمونه های موردی دریافت مالیات هوشمند از اقامتگاه های جایگزین
استونی، اروپا
سازمان مالیات استونی و AirBnB در دسامبر ۲۰۱۸ موافقتنامهای را امضا کردند که به میزبانان اجازه میداد درآمد خود از AirBnB را بهطور داوطلبانه و با کلیک کردن روی یک دکمه به سازمان مالیات استونی گزارش دهند.
بر این اساس، میزبانها با رضایت خود شماره شناسه مالیاتیشان را به AirBnB ارائه میکنند، سپس AirBnB این دادهها را بهطور خودکار به سازمان مالیاتی استونی ارسال میکند. سازمان مالیاتی استونی نیز اظهارنامه مالیات بر درآمد سالانه میزبان را پر میکند.
این فرآیند نهتنها پرکردن اظهارنامه مالیاتی را برای میزبان ساده کرد، بلکه به دولت استونی نیز کمک میکرد از جریانهای درآمدی حاصل از فعالیت اجاره اقامتگاه ها بهرهمند شود.
همکاری موفق استونی و AirBnB ابعاد گستردهتری داشت و الهامبخش گفتگوهای گستردهتر در سراسر اتحادیه اروپا و بازنگری قوانین مالیاتی این اتحادیه برای همه پلتفرمهای دیجیتالی شد.
حال بر اساس قوانین جدید از اول ژانویه ۲۰۲۳ میلادی، همه پلتفرمهای دیجیتالی متعهد به گزارش فعالیت خود در یک قالب مشخص شدهاند و اطلاعات درآمدهای فروشندگان در پلتفرمهای دیجیتال بین ادارههای مالیاتی کشورهای عضو اتحادیه اروپا و این پلتفرمها بهصورت خودکار مبادله خواهد شد.
پورتوریکو، ایالات متحده آمریکا
در سال ۲۰۱۷ شرکت AirBnB با امضای یادداشت تفاهم با شرکت گردشگری پورتوریکو، بهطور داوطلبانه شروع به جمعآوری و پرداخت مالیات ۷ درصدی اشغال اتاق در پورتوریکو از طرف همه میزبانان کرد.
این قرارداد سبب شد تا میلیونها دلار به درآمد شرکت گردشگری پورتوریکو از محل مالیات اضافه شود.
شرکت گردشگری پورتوریکو نیز از این درآمد برای تامین هزینههای عملیاتی، تامین بودجه سازمان های مدیریت و بازاریابی مقصد، توسعه کمپین های گردشگری برای ترویج سفرهای داخلی و پرداخت بدهیهای این کشور استفاده کرد.
با شیوع ویروس کرونا زمانی که بخش سفر و گردشگری جهانی متوقف شد، دولت پورتوریکو نیز بهسرعت پروتکلهای بهداشتی سختگیرانه و محدودیتهای سفر را اجرا کرد.
در کنار این پروتکلها، پورتوریکو با اجرای کمپینهای بازاریابی و تغییر وزنه گردشگری به نفع سفرهای داخلی، رکورد گردشگری را جابهجا کرد و به نوبه خود درآمد بیسابقهای از مالیات بر اشغال واحدهای اقامتی بهدست آورد.
در نهایت، از ژانویه ۲۰۲۰ تا دسامبر ۲۰۲۱ که بحران کرونا صنعت گردشگری جهانی را فلج کرده بود، AirBnB حدود ۲۵ میلیون دلار درآمد مالیاتی برای سازمان گردشگری پورتوریکو به ارمغان آورد.
سرمایه گذاری بلندمدت اجتماعی در اقامتگاه های جایگزین
گزارش WTTC نشان میدهد که همزمان با انتفاع دولتها از فعالیتهای اقتصادی و درآمدهای مالیاتی اقامتگاههای جایگزین، شهروندان نیز میتوانند با میزبانی و استفاده از املاک خود در این سود دخیل باشند.
بسیار مهم است که پلتفرمهای اقامتگاه های جایگزین و اجاره کوتاه مدت با نهادهای تصمیمگیرنده محلی همکاری نزدیک داشته باشند و با تدوین راهحلهای بلندمدت هم زمینه را برای فعالیت اپراتورها و مالکان اقامتگاه ها فراهم کنند تا خانههای خود را با مسافران به اشتراک بگذارند و هم این اطمینان حاصل شود که همه این اپراتورها و مالکان، از قوانین دولتی تبعیت میکنند.
نمونه های موردی از تاثیر اقامتگاه ها بر توسعه پایدار
فرانسه
در سال ۲۰۱۴ فرانسه یکی از اولین کشورهای جهان بود که به هر فرانسوی اجازه میداد ملک خود را به گردشگران اجاره دهد. از آن زمان تاکنون AirBnB با مقامات فرانسوی همکاری میکند.
در سال ۲۰۱۸ در راستای رشد مسئولانه و پایدار اقامتگاهها، AirBnB و سایر پلتفرمها به وزارت مسکن فرانسه تعهد دادند تا تعداد روزهای اجاره یک اقامتگاه در سال را برای مالکان فرانسوی محدود کنند. امروزه، AirBnB در نزدیک به ۱۰۰ شهر فرانسه محدودیتی ۱۲۰ روزه را برای هر ملک در نظر گرفته است.
AirBnB در فوریه ۲۰۲۱ نیز بهعنوان بخشی از تعهد خود به دولت فرانسه برای توسعه گردشگری پایدار متعهد شد که ثبتنام املاک در شهرهای بزرگ فرانسه را اجباری کند و تنها خانههای دارای شماره ثبت بتوانند در میان تبلیغات اجاره کوتاهمدت نمایش داده شوند.
شهرهای بزرگ فرانسه همچنین به پرتال شهری AirBnB مجهز شدهاند که به مقامات این امکان را میدهد تا میزبانها را راحتتر رصد و مدیریت کنند و در صورت نیاز به دادههای فعالیت میزبان دسترسی داشته باشند.
علاوه بر این، AirBnB از سال ۲۰۱۵ مالیات گردشگری را از طرف میزبانان در سراسر فرانسه جمع آوری و این مبلغ را دو بار در سال، همراه با دادههای دقیق به حساب دولت واریز میکند. همچنین بهمنظور تسهیل تعهدات مالیاتی میزبانان، AirBnB از سال ۲۰۲۰ سالانه درآمدهای میزبان را با اداره مالیات فرانسه به اشتراک میگذارد.
ساکرامنتو، ایالات متحده
ساکرامنتو، مرکز ایالت کالیفرنیا، در سالهای اخیر برای مدیریت اجارههای کوتاهمدت رویکرد متفاوتی را اتخاذ کرده است.
بر این اساس، مالکانی که تمایل دارند ملک خود را بهصورت کوتاهمدت به بازدیدکنندگان اجاره دهند ملزم به کسب مجوز از شهر محل اقامت خود هستند و باید سالانه ۵۰ دلار مالیات کسب و کار و ۱۲ درصد مالیات اقامت موقت پرداخت کنند.
بر اساس مقررات ساکرامنتو، اگر ملک مورد اجاره محل اقامت خود صاحب ملک نیز باشد، به این معنی که میزبان حداقل ۱۸۴ شب در طول یک سال تقویمی در واحد اقامت داشته باشد، در این صورت محدودیتی برای تعداد روزهای میزبانی وجود ندارد.
این شهر همچنین قوانین و مقررات جدیدی را در مورد اقامتگاه های ثانویه وضع کرده است. بر این اساس، اگر ملک مورد اجاره محل اقامت اصلی خود اپراتور نیست، در مجموع فرد ۹۰ روز در یک سال میتواند ملک خود را اجاره دهد.
اگر فرد بخواهد بیش از ۹۰ روز ملک خود را اجاره دهد، باید بار دیگر فرآیند درخواست صدور مجوز را طی و مالیاتها را پرداخت کند.
نتیجه سیاستهای ساکرامنتو نشان میدهد که برداشت جامعه مبنی بر تاثیر منفی اجاره کوتاهمدت بر بازار مسکن درست نیست و هیچ مبنای علمی ندارد. رویکرد ساکرامنتو همچنین بر جریمه کردن اقامتگاههای مشکلدار و حمایت از میزبانهای اجارهای کوتاهمدت متمرکز است.
فرمول بهینه کردن اقامتگاه های جایگزین
در نهایت همزمان با تغییر ساختارهای اقتصادی در سراسر جهان و تاثیر آن بر دستمزدها و فرصتهای شغلی، دولتها میتوانند اکنون بازار جذاب اقامتگاههای جایگزین را برای حمایت از صنعت سفر و گردشگری و همچنین اقتصاد محلی بهینه کنند.
با توسعه سیاستهای کارآمد و فرایندهای روشن و قابل دسترس برای مدیریت بازار اقامتگاهها، مانند ثبتنام آنلاین ساده، اشتراکگذاری آسان دادهها و مالیات هوشمند، دولتها میتوانند نگرانیهای ناشی از فعالیت این اقامتگاهها را برطرف و در عین حال اطمینان حاصل کنند که جامعه محلی از مزایای این روند رو به رشد بهره میبرد. بهعبارتی، مردم از سفر مردم سود خواهند برد و این دقیقا همان توسعه پایدار است.
به نظر شما بازار اقامتگاههای جایگزین در ایران چه ظرفیتهایی دارد؟ آیا صنعت گردشگری ایران توانسته است از این ظرفیت بهخوبی استفاده کند؟ چه زیرساختهایی برای توسعه فعالیت اقامتگاههای جایگزین مورد نیاز است؟ دولت چطور میتوان بازار فعالیت این اقامتگاهها را ساماندهی کرده و بهرهوری آنها افزایش دهد؟
پیشنهاد «رسانه قطبنما»: