قطب‌نما- پیش از همه‌گیری ویروس کرونا، کشور «پاناما» یکی از قدرتمندترین اقتصادهای منطقه آمریکای لاتین و کارائیب بود که به‌طور متوسط سالانه ۴.۷درصد رشد داشت، اما این امر در مورد بخش گردشگری آن صادق نبود و در مقایسه با سال‌های گذشته حتی با سهم ۱۶درصدی در تولید ناخالص داخلی، میزان سودآوری این بخش به‌صورت ثابت باقی مانده بود. در سال ۲۰۲۰ قرار بود با تعیین وزیر جدید گردشگری، (یک کارآفرین جوان با سابقه در کارهای مالی و مهمان‌یاری) و همچنین راهاندازی اولین سازمان بازاریابی مقصد در پاناما، وضعیت گردشگری این کشور دستخوش تغییرات مثبتی شد، اما همه‌گیری کرونا تعداد بازدیدکنندگان پاناما را در سال ۲۰۲۰، بیش از ۷۰درصد کاهش و همچنین بخش‌های بزرگ دیگر این کشور را نیز به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد. با این وجود این چالش، مانع پیشرفت سریع کشور در تقویت اقتصاد از طریق ایجاد تغییراتی در بخش گردشگری آن نشد. فراتر از تلاش پاناما برای بازگشت بازدیدکنندگان، این کشور برای بهبود گردشگری خود در حال راهاندازی یک طرح جامع گردشگری پایدار است؛ طرحی که ۳۰۱ میلیون دلار بودجه برای آن در نظر گرفته شده است، اما هدف این طرح چیست؟
هدف طرح جامع گردشگری پایدار
سال‌هاست کشور پاناما در صنعت املاک و مستغلات و بخش خدمات مالی با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است، اما این اولین بار است که این کشور در زمینه‌ی گردشگری نیز یک طرح جامع و رسمی با همکاری دولت راهاندازی کرده است. هدف طرح جامع گردشگری پایدار پاناما که "PROMTUR" نام دارد، بازسازی اقتصادی پاناما از طریق گردشگری در طول ۵ سال (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵) است. این طرح به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که سبب رشد جوامع و محیط‌زیست این کشور شود. بخش عمده‌ی این طرح بر روی گردشگری مبتنی بر طبیعت و فرهنگ پاناما متمرکز است و گردشگران آگاه و مسئول را هدف قرار داده است. مقامات این کشور در درجه‌ی اول به بهبود اقتصادی این کشور از طریق گردشگری فکر می‌کنند، اما در عین حال از دیگر اهداف مهم این طرح، حفظ طبیعت و فرهنگ پاناما با مشارکت جوامع محلی و کمک به بهبود زندگی و رفاه جوامع است. پاناما قصد دارد علاوه بر پرداختن به «گردشگری پایدار» (Sustainable tourism) که به‌معنای حفظ دارایی‌های طبیعی و فرهنگی این کشور است، بر روی «گردشگری احیاکننده» (Regenerative Tourism) نیز تمرکز کند. این کشور می‌خواهد با کمک سازمان‌های غیردولتی محلی و همچنین گروه‌های حفاظتی بین‌المللی، ۱۰ مقصد بومی یا آفریقایی-پانامایی را به مقاصد گردشگری تبدیل کند.
طرح جدید پاناما متکی به مسافران آگاه
پاناما قصد دارد در راستای توسعه‌ی طرح خود، در بخش بازاریابی، افرادی با ارزش‌های خاص را جذب کند. تحقیقات این کشور نشان داده است، پاناما می‌تواند در طرح "PROMTUR"، ششصد مسافر آگاه را هدف قرار دهد.
منظور از «مسافران آگاه» (Conscious Traveler)، افرادی هستند که سفرهای خود را بدون تاثیرات منفی بر محیط‌زیست و جوامع محلی انجام می‌دهند.
بازارهای اصلی این کشور نیز «ایالات متحده»، «کانادا»، «کاستاریکا»، «کلمبیا»، «برزیل»، «آرژانتین» و در اروپا، «اسپانیا»، «آلمان» و «فرانسه» خواهد بود. تحقیقات پاناما تا آنجا پیش رفته است که مسافران آگاه را به سه طبقه تقسیم می‌کند:
- ایده‌آلیست خلاق
- جست‌و‌جوگران تاریخی
- گردشگران سفرهای تفریحی
هرکدام از این سه دسته برای یادگیری و رشد سفر کرده و از سفر به‌عنوان راهی برای کشف درون خود استفاده می‌کنند.
پاناما برای اجرای این طرح چه اقداماتی انجام می‌دهد؟
از جمله اقدامات مهمی که پاناما باید انجام دهد افزایش آگاهی بخش خصوصی و تمام ذی‌نفعان گردشگری است تا از طرح جدید پاناما برای بهبود اقتصادی و زیست‌محیطی این کشور استقبال کنند. پاناما در تلاش برای آگاهی‌بخشی به ذی‌نفعان از روش‌های گوناگونی استفاده می‌کند، به‌عنوان مثال، برگزاری مسابقه میان اپراتورهای تور با همکاری سازمان جهانی گردشگری یکی از اقدامات این کشور بود که در این مسابقه اپراتورهایی که بهترین ایده‌ها را برای سرعت‌بخشیدن به این طرح ارائه می‌دادند، جایزه دریافت می‌کردند. علاوه بر آن، از دیگر اقدامات پاناما، دعوت از اپراتورهای گردشگری انجمن بین‌المللی سفرهای ماجراجویانه و همچنین شروع پروژه بهبود یک مسیر ۱۰۰۰ کیلومتری در پاناما به سرپرستی یک متخصص آمریکایی در راستای توسعه پارک‌های تفریحی و ملی این کشور است. از سوی دیگر مسئولان این طرح اعلام کرده‌اند که با وجود آنکه در شهر پاناما (پایتخت پاناما) زیرساخت‌های قابل‌قبولی برای هتل‌ها وجود دارد، برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری در راستای جذب گردشگران به خارج از این شهر نیز در حال انجام است. در واقع مسئولان این طرح معتقدند، طراحی آنچه که مصرف‌کننده واقعا به آن نیاز دارد، کلیدی برای اجرای برنامه پاناما است. بنابراین برای دستیابی به این اهداف تنها اپراتورهای تور نباید فعالیت‌های گردشگری خود را در خارج از شهر پاناما برگزار کنند، بلکه هتل‌ها نیز باید مهمانان خود را بشناسند و مطابق خواسته‌های آن‌ها عمل کنند.
یک ایده‌ی خلاقانه‌ی دیگر برای جذب گردشگران به پاناما
در حال حاضر، در حالی که تلاش‌ها برای پیشبرد برنامه گردشگری پایدار در پاناما ادامه دارد، این کشور با کمپین گردشگری واکسیناسیون، مسافران کشورهای اطراف خود را هدف قرار داده است. گردشگری واکسیناسیون یک فرصت منحصربه‌فرد برای پاناما است؛ چراکه این کشور ۷۳درصد از جمعیت خود را واکسینه کرده است، بنابراین با یک برنامه‌ریزی خوب می‌تواند مسافران کشورهای همسایه خود را که در زمینه‌ی واکسیناسیون ضعیف عمل کرده‌اند، به سوی خود جذب کند. پاناما سعی دارد این افراد را به‌سمت تجربه‌های سنتی این کشور، از جمله خرید در شهر پاناما سوق دهد. بدون شک این استراتژی مقدمه‌ی خوبی برای جذب گردشگران به این کشور خواهد بود.
گردشگری واکسیناسیون یکی از راه‌هایی است که پس از تولید واکسن کرونا و آغاز واکسیناسیون گسترده، در بسیاری از کشورها از جمله روسیه، ایالات متحده، ارمنستان و... انجام شد. این روش یکی از بهترین راه‌ها برای جذب گردشگران، به‌ویژه پس از رکود ناشی از همه‌گیری کرونا است، اما «گلوبال دیتا» (GlobalData)، شرکت فعال در زمینه‌ی تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها، معتقد است که گردشگری واکسن کرونا یک شمشیر دولبه است!
سخن پایانی
همان طور که در ابتدای این مطلب گفته شد، وزیر جدید گردشگری پاناما، بر تغییر گردشگری این کشور برای مدت طولانی تمرکز کرده است. او قصد دارد گردشگری این کشور را به جایی برساند که علاوه بر افرایش توانمندسازی جامعه، میراث فرهنگی و سنتی این کشور را نیز حفظ کند. به نظر شما این وزیر جوان تا چه اندازه در دستیابی به اهداف خود موفق خواهد بود؟ آیا مسافران آگاه به همان سرعتی که مدیران گردشگری این کشور پیش‌بینی می‌کنند به پاناما سفر خواهند کرد؟
