رسانه قطبنما: اوایل دهه ۱۳۹۰، کارشناسان یونسکو با ۲ شرط حذف جاده فعلی زابل - زاهدان در محدوده شهر سوخته و جمع‌آوری تاسیسات برق و تیرهای برق موجود، با ثبت جهانی شهر سوخته در فهرست میراث یونسکو موافقت کردند، اما اکنون نه تنها این دو شرط محقق نشده است بلکه باند دوم جاده زابل - زاهدان نیز به موازات جاده فعلی در حریم شهر سوخته جانمایی شده و شهر سوخته را در خطر حذف از فهرست میراث جهانی یونسکو قرار داده است.
به‌گزارش خبرگزاری مهر، کامبیز مشتاق گوهری، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری سیستان وبلوچستان، در این باره گفت: «باند دوم بزرگراه زاهدان- زابل تهدید جدی برای خارج شدن شهر سوخته از لیست جهانی است. این جاده علیرغم اینکه تمام دستورالعمل‌های ثبت جهانی که تاکید می‌کند تمامی عناصری که در حریم بصری شهر سوخته هستند باید حذف شوند، اجرا شده است. »
مشتاق گوهری افزود: «متولیان احداث جاده، در اقدامی سریع و در سایه سکوت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در ظاهر مخالف این اقدام بوده ولی در عمل هیچ اقدام حقوقی انجام نمی‌دهد، باند دوم این بزرگراه را اجرا کردند. باند دوم بزرگراه از وسط یکی از محوطه‌های اقماری شهر سوخته گذشته و آن محوطه را نابود کرده است. برخی قصد دارند که میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را مانع توسعه نشان دهند.»
گوهری توضیح داد: «میراث فرهنگی برای توسعه مانع ایجاد نمی‌کند؛ بلکه در مواردی که امکان اجرای راه جایگزین نباشد، که در دشت پهناور سیستان این امکان وجود دارد و با چرخش ۲ تا ۵ کیلومتری می‌توانستند باند دوم را احداث کنند و اگر شرایط اضطراری بود، با دادن یک فرصت کوتاه بین ۲ هفته تا یک ماه، عملیات رفع خطر، حفاری، ثبت و خروج آثار انجام می‌شد، سپس اجازه احداث باند دوم را صادر می‌کردند. این اقدام بسیار متفاوت با این است که پیمانکار با ماشین‌آلات راه‌سازی بخشی از محوطه تاریخی را از بین ببرد.»
مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ادامه داد: «پس از اینکه برخی افراد مراجعه کردند و نسبت به اجرای باند دوم هشدار دادند، بلافاصله باند دوم را اجرا کردند. جاده جدید تقریبا مماس با عرصه شهر سوخته است و ماشین‌آلات راه‌سازی حتما از روی عرصه شهر سوخته تردد کرده‌اند.»
جاده فعلی بهترین گزینه
رضا کیخواه آریا، معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان، نیز در این باره به مهر گفت: «دشت سیستان به‌قدری ارزشمند است که باند دوم چه از شرق جاده فعلی و چه از غرب آن عبور کند و چه با فاصله بسیار، باز هم ممکن است در عملیات عمرانی به آثار تاریخی برخورد کنیم، یا خطر تخریبشان وجود دارد. پس چه بهتر که باند جدید که نیاز استان محسوب می‌شود، در نزدیکی جاده فعلی باشد؛ زیرا این جاده سال‌های سال است ساخته شده و تخریب‌ها اتفاق افتاده و چه بهتر که جای جدیدی تخریب نشود.»
نکته دیگری که او اشاره می‌کند پیشنهاد انحراف در جاده است: «باند دوم یک جاهایی از شرق جاده فعلی و یک جاهایی از شرق آن عبور می‌کند و اتفاقا در محوطه شهر سوخته در غرب آن قرار گرفته است. ما تاکید داریم جاده در این محدوده در شرق جاده فعلی و از پشت مجتمع پژوهشی شهر سوخته عبور کند که کاوش‌های آن قبلا انجام شده است. در غیر این‌صورت یکی از آثار ثبت جهانی را از دست خواهیم داد.»
کیخواه آریا همچنین با اشاره به ثبت جهانی مشروط شهر سوخته، گفت: «قرار بوده جاده فعلی هم جابه‌جا شود؛ حتی صحبت‌هایی مطرح شده که در کنار جاده جدید، باند قبلی هم در محوطه شهرسوخته یک انحنا داشته باشد، تا آن را جابه‌جا کنیم.»
جانمایی جدید برای کمترین آسیب به محوطه شهر سوخته
به‌گفته مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سیستان‌و‌بلوچستان، مطالعات باند دوم جاده زابل-زاهدان ۲ سال قبل شروع شد که نقشه کامل تپه‌ها و برجستگی‌های دشت سیستان و محوطه «شهر سوخته» در آن دیده شده بود. با این وجود، آن‌طور که علیرضا جلال‌زایی می‌گوید هفته گذشته، پیمانکار در جریان ساخت به محوطه‌ای در نزدیکی یک قلعه روبه‌روی تپه طالب‌خان که تعداد آثار تاریخی در کنار آن دیده شد، رسید که برجستگی نبود و به‌همین دلیل در نقشه‌های جی‌پی‌اس وجود نداشت. وی اضافه کرد: «این قسمت را که دیدیم مشکوک شدیم و به‌همین دلیل، کار را متوقف کردیم. بلافاصله درخواست بررسی از سوی پژوهشگاه باستان‌شناسی داده شد و در انتظار مجوز نجات‌بخشی هستیم.»
جلال‌زایی با اشاره به اینکه این درخواست هفته گذشته به پژوهشگاه داده شده و مجوز این مرکز برای نجات‌بخشی در مرحله صدور است، افزود: «منکر جانمایی این جاده در مسیر آثار و تپه‌های باستانی نیستیم، اما اکنون نقطه‌های تازه برای جانمایی جاده به پیمانکار داده شده است تا کمترین آسیب به آثار، تپه‌ها و محوطه‌ها برسد.»
به‌گزارش «رسانه قطبنما»، شهر سوخته که هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است، یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان و متعلق به عصر برنز است که به‌دلیل کثرت آثار مکشوفه، منطقه‌ای ارزشمند برای باستان‌شناسان و علاقه‌مندان به تاریخ است.
پیشنهاد «رسانه قطبنما»:
میراث جهانی یونسکو در ایران | لیست میراث ملموس و ناملموس + اینفوگرافیک
