زنان بیش از نیمی از نیروی کار صنعت گردشگری را تشکیل می‌دهند اما تنها ۲۳ درصد از مشاغل مدیریتی این صنعت را در اختیار دارند. این تنها بخشی نیست که این قشر حضور کمی در آن دارند. در ابعاد جهانی، یکی دیگر از بخش‌های مختلف گردشگری که زنان نسبتا نقش کمرنگی در آن دارند، «راهنمایان سفر» به‌خصوص در سفرهای ماجراجویانه است.
رسانه قطب‌نما: ۲۱ فوریه (۲ اسفند) روز جهانی راهنمایان گردشگری است. بیشتر مردم جهان سفر با تورهای مختلف را در فهرست علایق خود قرار می‌دهند. بازدید از سایت‌های تاریخی، فرهنگی، جاذبه‌های طبیعتی و .... تجربه‌های جذابی هستند که بدون حضور و کمک راهنمایان تور حرفه‌ای کامل نمی‌شود.
اما در جهان راهنمایان گردشگری، زنان چه جایگاهی به خود اختصاص داده‌اند؟
ظهور زنان راهنمای تور
زنان نیمی از جمعیت جهان و حداقل ۶۰ درصد از نیروی کار گردشگری را تشکیل می‌دهند. در کشورهایی که فرصت‌های آموزشی و زمینه‌های فرهنگی برای این قشر از جامعه محدود است، این گروه بیشتر در نقش‌های نظافتی و اداری گردشگری با دستمزدهای گاه کمتر ظاهر می‌شوند. آمارهای سازمان‌های جهانی نیز نشان می‌دهد که با ظهور کرونا زنان بیشترین آسیب را دیده و از کار برکنار شدند.
اکنون تنها ۲۳ درصد از مشاغل مدیریتی صنعت گردشگری را زنان بر عهده دارند. علاوه بر نقش‌های مدیریتی بخش‌هایی در صنعت گردشگری همچون رهبری تورها، وجود دارد که این گروه در حال حاضر حضور کمی در آن دارند. اما آمارها نشان می‌دهد اوضاع در حال تغییر است و در گوشه و کنار جهان که کمتر کسی به آن‌ها فکر می‌کند، راهنماهای زنی در حال ظهورند که کلیشه‌ها را به عقب رانده و طرحی نو درمی‌اندازند. یکی از این شاخه‌ها، سفرهای ماجراجویانه است. به‌گفته شرکت مجری تورهای ماجراجویانه «Untamed Borders»، تنها ۳ درصد از راهنمایان بین‌المللی کوهستان را زنان تشکیل می‌دهند.
نتایج تحقیقات گوگل نیز نشان می‌دهد سفرهای انفرادی زنان در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده و با ۱۳۱ درصد رشد در سال ۲۰۱۹ به یکی از روندهای محبوب تبدیل شده است. حال که زنان به‌تنهایی سفر می‌کنند و به سفرهای ماجراجویانه نیز علاقه بیشتری پیدا کرده‌اند، ظهور راهنمایان زن می‌تواند خبر خوبی برای هر دو طرف باشد.
این روزهای اپراتورهای تور متعددی همچون «SmarTours» با اجرای تورهای زنانه، فرصت‌های بیشتری را برای راهنمایان تور زن فراهم می‌کنند. در مقاصدی همچون ایران، اردن، نپال، مراکش و ... که دنیای زنان برای گردشگران مرد آنقدرها قابل دسترس نیست، این تورها می‌تواند مملو از تجربیات منحصرا زنانه باشد. امتحان کردن لباس‌های سنتی عروسی در مراکش یکی از همین تجربه‌ها است.
جنا هویسون، سرپرست مشارکت و تنوع در سایت «Skyscanner» دیدگاه جالبی درباره حضور راهنمایان زن دارد. هویسون معتقد است «بازنمایی» یک جزء اساسی برای دستیابی به برابری و دسترسی به فرصت‌ها در جوامع مختلف است. به همین دلیل است که توان‌افزایی و تجلیل از زنان پیشروی شاغل در صنعت گردشگری به‌خصوص در شاخه راهنمای سفر بسیار مهم است.
در ایران، با وجود آنکه آمار دقیقی از تعداد راهنمایان زن دارای کارت رسمی، وجود ندارد اما بررسی‌های «رسانه قطب‌نما» از افزایش علاقه زنان به اشتغال در این بخش خبر می‌دهد. همه اینها در حالی است که چالش‌های عمده‌ای بر سر راه این قشر در راه پیشرفت قرار دارد.
اولین زن راهنمای تور افغانستان
افغانستان که از سوی سازمان ملل به عنوان کم‌توسعه‌یافته‌ترین کشور جهان معرفی شده و اکنون با سلطه طالبان بر این کشور، مکانی چالش‌برانگیز برای زنان شاغل از جمله زنان راهنمای گردشگری به شمار می‌رود.
پیش از سلطه دوباره طالبان بر این کشور، فاطمه، اولین زن راهنمای تور افغانستان نمود واقعی رشد زنان در این حوزه بود.
وقتی او هشت ساله بود، درست مانند بسیاری از کودکان در ولسوالی لعل و سرجنگل ولایت غور، به چوپانی مشغول بود. او که مدرک روزنامه‌نگاری و ارتباطات دانشگاه هرات را دارد با انتشار عکس‌هایی از طبیعت بکر این منطقه و تاریخ افغانستان در فیسبوک، توجه اپراتور گردشگری ماجراجویانه Untamed Borders را به‌خود جلب کرد و علیرغم اینکه شیوع ویروس کرونا سفرها به مقصد هرات را مختل کرده بود، اولین تور خود را در سال ۲۰۲۰ در هرات، سومین شهر بزرگ افغانستان، برگزار کرد.
او می گوید: «قبل از اینکه کارم را به عنوان یک راهنمای زن شروع کنم، اغلب سایت‌های گردشگری را مطالعه می‌کردم که زنان را از سفر در افغانستان منصرف می‌کرد. از خودم پرسیدم اگر سفر به افغانستان به عنوان یک زن توریست خطرناک است، چگونه ممکن است یک راهنمای تور زن باشم؟ این برای من بسیار ناراحت کننده بود. سپس متوجه شدم که من کسی هستم که باید این فضای امن را ایجاد کنم. زنان جهانگرد الگوهای شجاعت و تغییرند. زنان توریست مهم‌اند و من نیز به‌عنوان یک زن راهنمای تور نقش مهمی دارم».
به گزارش «رسانه قطب‌نما»، حالا به نظر می‌رسد زحمات و تلاش‌های افرادی مانند فاطمه با حضور طالبان بی‌نتیجه مانده. با اینهمه، برخی زنان افغانستانی و زنان در دیگر کشورها، برای رسیدن به جایگاه برابر در رده‌های مختلف شغلی در صنعت گردشگری به تلاش خود ادامه می‌دهند.
